Uprawa słonecznika krok po kroku

W Polsce uprawa słonecznika coraz bardziej zyskuje na popularności i intryguje coraz więcej producentów rolnych. W 2022 roku areał upraw tej rośliny wyniósł blisko sześćdziesiąt pięć tysięcy hektarów i był ponad trzykrotnie wyższy w porównaniu z poprzednim sezonem. Jeśli ty również zastanawiasz się nad siewem słonecznika sprawdź jak powinna wyglądać uprawa słonecznika krok po kroku.

Uprawa słonecznika – czy warto?

Gwałtownie rosnącą popularność, słonecznik zawdzięcza przede wszystkim łatwości uprawy oraz wysokim cenom ziarna w skupie, które wynoszą niemal osiemdziesiąt procent aktualnej ceny rzepaku. Wielu producentów rolnych uważa, że słonecznik stanowi najbardziej opłacalną roślinę w gospodarstwie.

Stanowisko pod uprawę słonecznika

Słonecznik jest rośliną światłolubną i źle znosi zacienienie. Wykazuje odporność na okresowe susze podczas wegetacji.

Gleba pod uprawę słonecznika

Pod uprawę słonecznika oleistego, szczególnie zalecane są czarnoziemia, na których najlepiej plonuje. Roślina ta może być również uprawiana na glebach brunatnych oraz piaskach mocno i średnio gliniastych. Słonecznik na nasiona udaje się na glebach żyznych i bogatych w składniki pokarmowe. Niezależnie od profilu uprawy gleby powinny być przepuszczalne, o uregulowanym pH w przedziale 6,6–7,2.

Słonecznik może być uprawiany zamiast rzepaku, po okopowych, motylkowych z trawami lub zbożach. Dobrze plonuje po okopowych uprawianych na oborniku. Może później dojrzewać uprawiany po bobowatych.

Uprawa słonecznika – potrzeby pokarmowe

Poziom nawożenia powinien być dostosowany do zasobności gleby. Słonecznik źle toleruje gleby kwaśne, dlatego wapnowanie powinno być przeprowadzane pod przedplon. Największe potrzeby pokarmowe słonecznik ma względem azotu i potasu. Dla wytworzenia jednej tony niełupek i odpowiadającej im masie wegetatywnej potrzebuje około 70 kg N, 26 kg P₂0₅i 90 kg K₂0.

Natomiast spośród mikroelementów słonecznik ma największe potrzeby względem boru i molibdenu, które wynosi kolejno 400 g/ha oraz 15 g/ha.

Przygotowanie gleby pod siew słonecznika

Gleba pod siew słonecznika wymaga starannego przygotowania. Niezależnie od rodzaju przedplonu, przed zimą powinna być wykonana orka przedzimowa na głębokość 22–23 centymetry.

Z kolei wiosną pole powinno się bronować, włóknować lub przeprowadzić uprawkę agregatem. Takie działania pozwolą na odpowiednie spulchnienie gleby, zmagazynowanie wody oraz zniszczenie chwastów. Dodatkowo, głęboko uprawione stanowisko pozwoli na silny pionowy wzrost korzeni słonecznika.

Siew słonecznika

W polskich warunkach klimatycznych termin siewu słonecznika na nasiona przypada w połowie kwietnia, zwykle pomiędzy piętnastym a dwudziestym kwietnia. W przypadku chłodnej wiosny siewy mogą ulec przesunięciu o pięć dni. Należy jednak pamiętać, że zarówno przedwczesne, jak również opóźnione siewy sprzyjają rozwojowi chorób.

Słonecznik wysiewa się w glebę dobrze ogrzaną. Temperatura gleby na głębokości około pięć centymetrów powinna wynosić najmniej 8˚C. W przypadku siewów w niedostatecznie ogrzaną glebę wschód roślin następuje nierównomiernie. Dodatkowo, są one narażone na porażenie przez patogeny chorób zgorzelowych oraz gnicie. Opóźniony siew podnosi ryzyko porażenia koszyczków przez patogeny szarej pleśni oraz zgnilizny twardzikowej.

Słonecznik wysiewa się punktowo na głębokości około trzy-pięć centymetrów. Zalecana rozstawa rzędów wynosi 50–60 centymetrów, a odległość nasion w rzędzie 22–27 centymetrów. Najczęściej stosowaną przez producentów normą wysiewu jest siedemdziesiąt pięć tysięcy nasion na hektar.

Uprawa słonecznika – najważniejsze gatunki chwastów

Najgroźniejszymi chwastami jednoliściennymi w uprawie słonecznika są chwastnica jednostronna oraz perz właściwy. Natomiast chwastami dwuliściennymi komosa biała, rdest powojowy oraz szarłat szorstki. Jednak innych chwastów również nie należy bagatelizować. Takie chwasty jak tasznik pospolity, tobołki polne czy gwiazdnica pospolita występując w dużym nasileniu są w stanie zakłócić wzrost i rozwój słonecznika. Dlatego należy je zwalczać.

Chwastnica jednostronna Echinochloa crus-galli – chwast ciepło- i azotolubny, jest szczególnie groźny w przypadku późnego wysiewu słonecznika
Perz właściwy Elymus repens – silnie konkuruje o wodę i składniki pokarmowe, dodatkowo zagłusza i utrudnia rozwój systemu korzeniowego słonecznika
Komosa biała Chenopodium album – gatunek szybkorosnący, silnie konkurujący o wodę, światło oraz składniki pokarmowe
Rdest powojowy Fallopia convolvulu – silnie konkuruje o wodę, światło oraz składniki pokarmowe
Szarłat szorstki Amaranthus retroflexus – chwast ciepło- i azotolubny, szczególnie groźny w przypadku późnego wysiewu słonecznika

Większość zarejestrowanych w Polsce herbicydów przeznaczonych do upraw słonecznika wykazuje działanie doglebowe i musi być stosowana co najmniej kilka dni przed wschodami. Aktualnie jedynym herbicydem dostępnym na rynku pozwalającym na powschodowe zwalczanie chwastów dwuliściennych w słoneczniku jest Express® SX® 50 SG <<< SPRAWDŹ!

Express® SX 50 SG jest herbicydem selektywnym o działaniu układowym, przeznaczonym do stosowania nalistnego, w formie rozpuszczalnego w wodzie mikrogranulatu. Express® SX 50 SG doskonale nadaje się do uzupełnienia wcześniejszych zabiegów przedwschodowych lub jako zabieg poprawkowy. Wymaga jednak odpowiednich odmian słonecznika przystosowanych do jego aplikacji – tolerancyjnych na tribenuron metylowy. Przed zastosowaniem środka zawsze należy zapoznać się z etykietą produktu.

Najważniejsze szkodniki w uprawie słonecznika

W Polsce uprawom słonecznika zagraża kilkanaście gatunków szkodników. Ze względu na małoobszarowośćć uprawy tej rośliny, owady szkodliwe pojawiają się mało licznie. Jednak pojawienie się korzystnych dla ich rozwoju warunków metereologicznych przyczynia się do ich masowej gradacji, w efekcie której dochodzi do znacznych strat. Aktualnie, największe zagrożenie w uprawie słonecznika stanowią ptaki, ślimaki, mszyce oraz zmienniki.

Ptaki Aves – wróblowate uszkadzają głównie plantacje od fazy niełupek do zbiorów. Z kolei krukowate zaraz po siewie słonecznika wydziobują z gleby nasiona.
Ślimaki – głównie pomrowik plamisty (Deroceras reticulatum), ślinik pospolity (Arion vulgaris), ślinik wielki (Arion rufus). Ślimaki często zjadają siewki słonecznika, więc głównym objawem ich żerowania będzie brak roślin na polu oraz nadgryzienie części naziemnych tych roślin, które pozostały. Na plantacjach żerują najczęściej od maja do września.
Mszyce – główne zagrożenie w uprawie słonecznika stanowi mszyca burakowa (Aphis fabae). Szkodliwe są zarówno stadia larwalne, jak i osobniki dorosłe, które żerując na częściach nadziemnych słonecznika wysysają z nich soki. Ponadto, stanowią wektor wirusa mozaiki słonecznika, jak również mogą być przyczyną wtórnych porażeń tej rośliny przez patogeny chorobotwórcze. Najczęściej na plantacjach występują w okresie od czerwca do września.
Zmienniki Lygus – żerując na liściach i pędach powodują ich deformację oraz usychanie. W uprawie słonecznika pojawiają się w okresie od maja do września.
Szkodniki glebowe – rolnice Agrotinae i drutowce Elateridae, żerując na kiełkujących nasionach i młodych siewkach mogą powodować znaczne ubytki roślin. Na plantacjach słonecznika żerują przez cały okres wegetacji roślin.

W celu minimalizacji strat spowodowanych żerowaniem ptaków eksperci zalecają siew słonecznika na powierzchni nie mniejszej niż piętnaście hektarów (15 ha.). Dodatkowo, zalecaną metodą ochrony plantacji jest stosowanie odstraszaczy mechanicznych oraz dźwiękowych.

W przypadku ochrony słonecznika przed owadami szkodliwymi oraz ślimakami zaleca się:

– racjonalne stosowanie środków ochrony roślin

– zbilansowane nawożenie upraw

– ograniczenie zachwaszczenia

– właściwy płodozmian

– wykonywanie podrywek, talerzowania oraz głębokiej orki.

Najważniejsze choroby w uprawie słonecznika

W polskich warunkach klimatycznych słonecznik narażony jest na przeszło trzydzieści gatunków chorób powodowanych przez bakterie, wirusy oraz grzyby. Są one przyczyną strat w plonie wynoszących średnio dziesięć procent. Jednak w skrajnych przypadkach straty te mogą przekroczyć nawet siedemdziesiąt procent plonu.

Do chorób uprawy słonecznika o największym znaczeniu gospodarczym należą m.in.:

Szara pleśń słonecznika – chorobę wywołuje patogen grzybowy Botryotinia fuckeliana, st. kon. Botrytis cinerea.
Zgnilizna twardzikowa słonecznika – przyczyną choroby jest patogen grzybowy Sclerotinia sclerotiorum.
Mączniak rzekomy – choroba powodowana grzybopodobnym patogenem Plasmopara halstedii P. helianthi.
Zgorzel siewek – powoduje ją kompleks patogenów m.in. Fusarium , Phytium spp. oraz Alternaria spp.

Podstawą ochrony słonecznika przed chorobami jest jego uprawa zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin, w tym:

– stosowanie odpowiedniego płodozmianu

– głębokiej orki

– siewu w optymalnym terminie

– zwalczanie chwastów oraz szkodników.

Dodatkowo, zaleca się uprawę roślin o większej odporności oraz zaprawianie nasion oraz stosowanie fungicydów w okresie wegetacji.

Uprawa słonecznika – zbiór słonecznika na ziarno

Optymalny termin zbioru słonecznika przypada na fazę, kiedy wilgotność niełupek wynosi maksymalnie dwadzieścia procent, a całe rośliny wyraźne zasychają. Zbiór słonecznika przeprowadza się jednoetapowym kombajnem, zwykle przed końcem września. Przesunięcie zbiorów na październik niesie ryzyko utraty części plonu wskutek gnicia, porażenia roślin chorobami grzybowymi oraz żerowania ptaków.

Należy pamiętać, aby resztki pożniwne po zbiorze słonecznika dokładnie wymieszać z górną warstwą gleby do głębokości około piętnastu centymetrów.

Przechowywanie nasion słonecznika na ziarno

Omłócone kombajnem nasiona należy poddać oczyszczeniu, a następnie dosuszeniu do około ośmiu procent. Ma to kluczowe znaczenie podczas długotrwałego przechowywania i prowadzi do ograniczenia strat magazynowych.

Temperatura podczas suszenia słonecznika powinna oscylować w granicach od 40 do 50˚C. Przekroczenie tej temperatury może skutkować pękaniem łusek, które prowadzi do zwiększania udziału nasion wyłuskanych oraz pogorszenia jakości oleju. Ziarno słonecznika należy magazynować w suchym i chłodnym miejscu. Podczas przechowywania należy pamiętać, że wzmożony rozwój patogenów grzybowych może mieć miejsce, gdy temperatura powietrza przekroczy 15˚C.