Szkodniki magazynowe zbóż
Szkodniki magazynowe zbóż stanowią poważne zagrożenie dla bezpieczeństwa żywnościowego na całym świecie. Powodują znaczne straty ekonomiczne w sektorze rolniczym, zagrażające stabilności rynków rolnych i podnoszące koszty produkcji żywności. Zwalczanie szkodników magazynowych jest niezwykle trudne przez ich zdolność do szybkiej adaptacji, a także globalizację handlu, która sprzyja ich szybkiemu rozprzestrzenianiu się.
Szkodniki magazynowe zbóż – szkodliwość
W skali globalnej szacuje się, że szkodniki magazynowe powodują straty ekonomiczne wynoszące około 10 proc. zbiorów. W Polsce sam wołek zbożowy potrafi zniszczyć około 5 proc. przechowywanego ziarna, przy czym ta wartość może być zaniżona.
Wskutek żerowania szkodników magazynowych dochodzi do ubytku masy i pogorszenia jakości ziarna, które zostaje zanieczyszczone odchodami, wylinkami i martwymi osobnikami. Zanieczyszczenie spowodowane przez szkodniki magazynowe często prowadzi do zawilgocenia przechowywanego ziarna i jego przegrzewania, co sprzyja rozwojowi grzybów.
Najczęściej spotykane szkodniki magazynowe zbóż
Szkodniki magazynowe zbóż – chrząszcze
Kapturnik zbożowiec Rhyzopertha dominica
Kapturnik zbożowiec to chrząszcz o brunatnej barwie, osiągający do 3 mm długości. Gatunek pochodzi prawdopodobnie z Indii. Samice kapturnika zbożowca odznaczają się dużą płodnością i w ciągu życia składają nawet po 400 jaj. Młode larwy początkowo żerują w pyle wytworzonym przez starsze larwy i chrząszcze. Z czasem wgryzają się do wnętrza ziarniaków. Obecność kapturnika zbożowca w ziarniakach zdradza słodkawy zapach feromonów. Żerujące owady nie powodują zagrzewania się ziarna.
Mącznik młynarek Tenebrio molitor
Mącznik młynarek – chrząszcz o barwie od ciemnobrązowej do czarnej, osiągający długość do 16 mm. Często wlatuje do pomieszczeń magazynowych zwabiony światłem. Samice składają do 500 jaj. Larwy żerują w głębszych warstwach magazynowanych produktów, niszcząc nie tylko żywność, ale także opakowania wykonane z tworzyw naturalnych.
Spichrzel surynamski Oryzaephilus surinamensis
Spichrzel surynamski – długowieczny chrząszcz z rodziny zgniotkowatych. Osiąga długość ciała około 3,5 mm i ma brunatną barwę. Chętnie żeruje na rozdrobnionym ziarnie i może przetrwać zimę w nieogrzewanych magazynach.
Wołek zbożowy Sitophilus granarius
Wołek zbożowy to brunatny chrząszcz z charakterystycznym, długim ryjkiem. Osiąga około 5 mm długości ciała. Jest bardzo odporny na niskie temperatury i nie potrafi latać, przez co rozprzestrzenia się wraz z zanieczyszczonym ziarnem.
Pleśniakowiec lśniący Alphitobius diaperinus
Pleśniakowiec lśniący to owalny chrząszcz o długości ciała dochodzącej do 6 mm, o brunatno-czarnej barwie i intensywnym połysku. Larwy pleśniakowca lśniącego preferują zniszczone już ziarno, ale mogą także żerować na produktach pochodzenia zwierzęcego.
Szkodniki magazynowe zbóż – motyle
Omacnica spichrzanka Plodia interpunctella
Omacnica spichrzanka znana również jako mól spożywczy, jest motylem dorastającym do 10 mm długości ciała i rozpiętości skrzydeł 20 mm. Skrzydła pierwszej pary omacnicy są beżowo-brązowe, a tylne jasne. Samice składają średnio 200 jaj, ale niektóre osobniki mogą złożyć nawet 500. Omacnica spichrzanka jest jednym z najpospolitszych szkodników magazynowych, który żeruje nie tylko na produktach roślinnych, ale także np. na mleku w proszku. Larwy omacnicy spichrzanki niszczą również opakowania.
Mklik mączny Ephestia kuehniella
Mklik mączny to gatunek motyla z rodziny omacnicowatych. Osiąga około 14 mm długości i 25 mm rozpiętości skrzydeł. Pierwsza para skrzydeł jest szara z rysunkiem z ciemnych łusek, druga – jasnoszara z ciemnym żyłkowaniem. Mklik mączny jest jednym z najgroźniejszych szkodników magazynowych zbóż. Gąsienice mklika mącznego, oprócz zbóż, mogą żerować również na suchych owadach. Porażone przez mklika ziarniaki są rozdrobnione i pokryte lepką nicią. Wskutek żerowania mklika mącznego może dochodzić do zawilgocenia i pleśnienia produktów rolnych.
Skośnik zbożowiaczek Sitotroga cerealella
Skośnik zbożowiaczek to motyl o rozpiętości skrzydeł do 19 mm. Skrzydła pierwszej pary są wąskie, z wyraźną strzępiną i charakterystycznym, ciemnym rysunkiem na żółtawym tle. W Polsce występuje wyłącznie w pomieszczeniach zamkniętych. Skośnik zbożowiaczek do magazynów trafia najczęściej wraz z zainfekowanym zbożem.
Inne szkodniki magazynowe
Rozkruszek mączny Acarus siro
Rozkruszek mączny to roztocz o długości ciała 0,4-0,7 mm. Samice rozkruszka są większe od samców. Dzięki małym rozmiarom, wysokiej płodności i zdolności do rozwoju w niskich temperaturach, rozkruszek mączny jest jednym z najpospolitszych i najbardziej szkodliwych owadów magazynowych w Polsce.
Monitoring szkodników w magazynach zbóż
Monitoring jest kluczowym elementem zintegrowanego systemu zwalczania szkodników magazynowych. Pozwala na wczesne wykrycie zagrożeń i podjęcie odpowiednich działań.
Podstawowe elementy monitoringu pod katem szkodników magazynowych
Wywiad
Zebranie informacji o historii występowania szkodników w danym obiekcie oraz o ostatnich dostawach zboża.
Lustracja pomieszczeń
Regularne oględziny magazynów, w tym ścian, podłóg, sufitów i urządzeń, w celu wykrycia śladów aktywności szkodników, np. odchodów, uszkodzonych opakowań.
Pobieranie próbek
Systematyczne pobieranie próbek z różnych partii zboża i ich analiza pod kątem obecności szkodników magazynowych
Kontrola pułapek
Regularne sprawdzanie pułapek feromonowych i lepowych, aby ocenić liczebność populacji szkodników w magazynie.
Szkodniki magazynowe zbóż – jak zapobiegać występowaniu?
Aby zminimalizować ryzyko wystąpienia szkodników magazynowych, należy przestrzegać kilku zasad.
Regularne czyszczenie magazynów
Przed każdym sezonem przechowywania należy dokładnie oczyścić magazyn, usuwając resztki po poprzednich zbiorach.
Suszenie ziarna
Ziarno powinno być odpowiednio wysuszone przed przechowywaniem, aby zapobiec rozwojowi pleśni i szkodników.
Niskie temperatury i wilgotność
Optymalne warunki przechowywania ziarna zbóż, to niska temperatura i wilgotność, które hamują rozwój szkodników.
Regularny monitoring magazynu
Systematyczne przeprowadzanie kontroli w celu wczesnego wykrycia ewentualnych problemów.
