Skrzypionka w zbożu – musisz to wiedzieć, aby ją zwalczyć!
Plantacjom zbóż zagraża wiele różnych szkodników powodujących nawet znaczne obniżenie plonu głównego. W ostatnich latach nasila się występowanie chrząszczy skrzypionek (rodzina stonkowate), z których najczęstsza jest skrzypionka zbożowa (Oulema melanopa) i skrzypionka błękitek (O. lichensis). By móc je skutecznie zwalczać, należy znać poniższe zasady.
Oba gatunki skrzypionek występują powszechnie i zwykle razem we wszystkich uprawach zbożowych. Najliczniej szkodniki te występują w pszenicy ozimej i jęczmieniu jarym, ale można je też spotkać i w kukurydzy.
Biologia szkodników
Chrząszcze o dł. 5-6 mm w przypadku skrzypionki zbożowej oraz 4-5mm w przypadku skrzypionki błękitek. Owady dorosłe łatwe do rozróżnienia – skrzypionka zbożowa ma czarną głowę i czerwono-pomarańczowe odnóża, natomiast skrzypionka błękitek jest jednolicie niebiesko-zielona.
Dorosłe owady zimują w ściółce, trawach, krzewach, zagłębieniach i rozpadlinach. Po przezimowaniu atakują rośliny i zaczynają się szybko rozmnażać. Składają pomarańczowożółte jaja o cylindrycznym kształcie, pojedynczo lub w po 2-4 szt., ustawione wzdłuż nerwów liści atakowanych roślin. Larwy obu gatunków mają brunatno-żółte ubarwienie i są przy tym pokryte odchodami, które pełnią funkcję ochronną przed wysuszeniem na skutek promieniowania słonecznego, oraz zabezpieczają je przed dostrzeżeniem przez drapieżniki. Larwy skrzypionki zbożowej przepoczwarzają się w glebie, natomiast larwy skrzypionki błękitek – bezpośrednio na liściach i źdźbłach roślin, usadawiając się w małych, białych kokonach.
Skrzypionka w zbożu – żerowanie
Owady te wiosną prowadzą tylko żer uzupełniający na liściach zbóż i traw, co nie ma w tym momencie jeszcze większego znaczenia gospodarczego. Nie można jednak tego bagatelizować! Największe szkody powodują dopiero larwy skrzypionek, pojawiające się od początku, do końca strzelania w źdźbło.
Larwy odżywiają się miękiszem tkanek roślin, zjadając go wzdłuż nerwów liści i źdźbeł. Efektem ich żerowania są podłużne białe plamy (larwy wygryzają warstwę miękiszową, zostawiając nieruszoną jedynie dolną warstwę liści). Żerując aż do końca dojrzałości mlecznej zbóż, atakują głównie liście flagowe i podflagowe.
Szkodliwość inwazji skrzypionek. Skrzypionki redukują powierzchnię asymilacyjną liści plonotwórczych (wspomniany liść flagowy i podflagowy), co jest dla roślin szczególnie niebezpieczne w okresach suszy, bo w znaczny sposób ogranicza możliwość transportu składników pokarmowych do kłosa. Straty ekonomiczne powodowane inwazją skrzypionek mogą być wysokie. W przypadku ich epidemicznego wysypu, powierzchnia liści zbóż może być zredukowana nawet do 60%, przy stracie plonu głównego do 30-40%.
Obecnie wysokie zagrożenie tymi szkodnikami występuje w woj. kujawsko-pomorskim i dolnośląskim. Średnie zagrożenie jest w woj.: opolskim, łódzkim, śląskim, świętokrzyskim, podkarpackim i lubelskim. Niskie w woj.: małopolskim, pomorskim, zachodniopomorskim i lubuskim. Natomiast brak zagrożenia wykazuje się w woj. wielkopolskim, warmińsko-mazurskim, podlaskim i mazowieckim. Wszędzie jednak należy prowadzić monitoring ewentualnego pojawienia się tych szkodników.
Profilaktyka i ochrona zbóż przed skrzypionkami
Podstawę ochrony profilaktycznej przed skrzypionkami stanowi płodozmian, jako podstawowy element obniżania ich liczebności. Ponadto, wymagane są prawidłowe i dokładne zabiegi agrotechniczne niszczące larwy i poczwarki. Niezbędny jest też zrównoważony program nawożenia plantacji roślin zbożowych, co pozytywnie wpływa na wzmocnienie zdrowotności roślin, ich potencjał obronny oraz zdolności regeneracyjne.
Skrzypionka w zbożu – Ochrona chemiczna
Zaleca się jej stosowanie dopiero po przekroczeniu progu ekonomicznej szkodliwości tego owada, czyli 1-1,5 larwy na źdźbło dla zbóż ozimych oraz 0,5-1 larwy na źdźbło dla zbóż jarych. Najlepiej stosować zalecane preparaty chemiczne.
Czytaj więcej o skutecznych preparatach na szkodniki produkowanych przez FMC Agro Polska
