Kalendarium sadownika – prace w sadzie przez cały rok
Właściciel sadu w odróżnieniu od wielu innych specjalistów produkcji roślinnej ma sporo pracy przez cały rok, także zimą. W uprawie drzew i krzewów owocowych największy nacisk kładzie się na cięcie oraz zabiegi ochronne, głównie przeciw chorobom i szkodnikom. Jak wygląda kalendarium sadownika? Które działania są najważniejsze? Jakie prace w sadzie wykonywać w poszczególnych porach roku?
Kalendarium sadownika – wiosna w sadzie
Sadzenie, nawożenie i inne zabiegi
Gdy minie zima sadzi się nowe drzewa i krzewy z odkrytym korzeniem. Przyjęło się, że kwiecień to ostatni dzwonek na nowe nasadzenia. W warunkach dużego sadu sadzenie najlepiej wykonywać z wykorzystaniem świdra ogrodowego. To znacznie przyspiesza pracę w porównaniu z używaniem szpadla.
Nawożenie
Wczesną wiosną podajemy pierwsze dawki nawozów mineralnych. Oczywiście zależy to od indywidualnych potrzeb gatunków i zasobności podłoża. Nawożenie sadu opiera się o wcześniejsze działania oraz analizę gleby. Wiosną zazwyczaj podaje się wieloskładnikowe nawozy mineralne (NPK) z większym udziałem azotu. W okresie różowego pąka ważne jest nawożenie cynkiem i borem, natomiast na etapie kwitnienia kluczowy jest mangan.
W tym okresie, tj. najpóźniej na początku kwietnia sadownicy stosują fungicydy przeciw torbieli śliw. U drzew pestkowych zapobiega się także rakowi bakteryjnemu i plamistości liści drzew pestkowych. U ziarnkowych istotne są przede wszystkim opryski na parcha jabłoni oraz rdzę.
W fazie ukazywania się liści i paków kwiatowych często wykonuje się zabiegi na mączniaka prawdziwego, który co prawda nie powoduje strat bezpośrednich, tj. na owocach, ale może mocno zaburzyć wzrost i rozwój.
Ochrona przed szkodnikami
Wczesna wiosna, to najlepszy termin na zwalczanie kwieciaka jabłkowca i zimujących gąsienic zwójek. Na drzewa, zwłaszcza ziarnkowe, stosuje się preparaty olejowe. To sposób na zwalczenie miseczników i przędziorków. Jednocześnie u jabłoni można w ten sposób zwalczyć bawełnicę korówkę, zaliczaną do mszyc. Skuteczną metodą walki z bawełnica korówką jest również stosowanie organizmów pasożytniczych – ośca korówkowego. Błonkówka składa jaja do ciała bawełnic.
Problemem ostatnich sezonów, zwłaszcza u owoców miękkich, np. czereśni i wiśni jest muszka plamoskrzydła. Naloty tego szkodnika często można obserwować od początku czerwca. Monitoring sadu wyznacza czas pierwszego zabiegu, dwa kolejne powinno się wykonać już po zbiorach owoców. To zwiększy szansę na uporanie się z tym bardzo groźnym dla plonów owadem.
W maju i czerwcu sadownicy monitorują również populację innego groźnego szkodnika czereśni oraz wiśni – nasionnicy trześniówki. Zabiegi chemiczne często w tym przypadku są zbieżne z programem ochrony przeciw mszycom.
Skutecznym preparatem zwalczającym muszkę plamoskrzydłą, nasionnicę trześniówkę, a także zwójki i owocówki jest Exirel®
Nie powinno się bagatelizować szkodliwości owocnic, które mogą lokalnie wyrządzać duże szkody. W fazie różowego pąka warto zainstalować białe pułapki lepowe w celu lustracji szkodnika. W razie potrzeby w końcowej fazie kwitnienia stosuje się oprysk insektycydem.
Wiosna to także dobry termin na stosowanie oprysków przeciw szarej pleśni na truskawkach i innych gatunkach.
W czerwcu warto przerzedzić zawiązki owoców u jabłoni, by pozostawić te największe.
Walka z zachwaszczeniem w sadzie
Od połowy kwietnia do lipca intensywnie walczy się z zachwaszczeniem w sadzie. W młodych sadach chwasty są konkurencją. W starszych również są niebezpieczne, ponieważ mogą być żywicielami groźnych patogenów, które odpowiadają za rozwój chorób oraz szkodników, na przykład mszyc.
Najczęściej stosuje się herbicydy dolistne, ale na znaczeniu zyskują także inne rozwiązania, m.in. ściółkowanie i uprawa roślin okrywowych.
Wiosenne mrozy i przymrozki
Dużym problemem sadu są nie tyle zimowe mrozy, co wiosenne przymrozki, które powodują uszkodzenia młodych pąków. Dlatego przy niesprzyjającej pogodzie konieczne może okazać się korzystanie z instalacji nawodnieniowej wyposażonej w zraszacze antyprzymrozkowe.
Ochrona przed ptakami
Dobrym sposobem zabezpieczającym owoce przed ptakami, na przykład czereśnie przez szpakami jest instalacja siatek na specjalnych konstrukcjach, np. słupach metalowych.
Kalendarium sadownika – lato w sadzie
Cięcie letnie, nawadnianie i koszenie
Standardowo w lipcu wykonuje się cięcie letnie porzeczki, od połowy lipca do połowy sierpnia przycina się agrest. Od końca sierpnia do połowy września należy wykonać cięcie drzew ziarnkowych i pestkowych. Dokładny termin zabiegu zależy od owocowania konkretnych odmian. Podczas zabiegu cięcia u drzew usuwa się pędy wyrastające pionowo do góry, tj. „wilki”. Wcześnie, we wrześniu, należy zakończyć cięcie aktinidii, która jest wrażliwa na mróz.
Na początku lipca powinno się także skosić liście truskawek. Zabieg wykonuje się do dwóch tygodni po zbiorach. Nie powinno się z nim zwlekać, gdyż później zachodzi ryzyko uszkodzenia zawiązków pąków kwiatowych, które odpowiadają za przyszłoroczny plon.
Nawadnianie i nawożenie sadu
Nawadnianie w sadzie jest potrzebne przez cały sezon, ale lato z uwagi na susze to newralgiczny okres. Najkorzystniejsza metoda nawadniania w sadach, to nawadnianie kropelkowe. Ogranicza straty wody, a przy tym nie moczy się nadziemnych organów, co powoduje mniejsze ryzyko infekcji chorobami grzybowymi. Nawadnianie kropelkowe można łączyć z dokarmianiem dolistnym.
W okresie letnim największe znaczenie w sadach mają nawozy potasowe, które zwiększają odporność roślin na niekorzystne czynniki zewnętrzne, na przykład susze. Warto także sprawdzać rośliny w poszukiwaniu oznak niedoboru makro- i mikroelementów. W przypadku występowania symptomów stosuje się nawożenie dolistne.
Kalendarium sadownika – jesień w sadzie
Jesienne sadzenie, sprzątanie i ochrona przed zwierzyną
W październiku sadzi się większość drzew i krzewów owocowych z gołym korzeniem. Nie brakuje entuzjastów, który uważają termin jesienny za zdecydowanie lepszy od wiosennego. Jesienne sadzenie ma swoje zalety. Rośliny mają czas, by przygotować się do zimy, a wiosną od razu ruszają ze wzrostem. Nasadzenia w sprzyjających warunkach pogodowych można wykonać także w listopadzie. Z sadzeniem gatunków wrażliwych na mróz lepiej poczekać do wiosny.
Zabiegi porządkowe
Jesień to czas wielu zabiegów porządkowych i higienicznych w sadzie. Obejmuje to usuwanie/niwelowanie potencjalnych źródeł szkodników i patogenów. Należy pozbyć się reszek zbiorowych. Z drzew i krzewów usunąć „mumie”, tj. zaschłe, nieopadłe owoce. Odpady roślinne ze śladami porażenia chorobami czy występowania szkodników powinno się palić.
W pierwszej fazie opadania liści z drzew, tj. gdy dziewięćdziesiąt pięć procent liści znajduje się wciąż na roślinach wykonuje się oprysk pięcioprocentowym roztworem mocznika. Te zabieg przyspiesza rozkład liści i redukuje liczbę zarodników workowych. Zabieg jest zwyczajowo wykonywany w sadach jabłoni i grusz, ale oczywiście nie tylko. W przypadku, gdy w danym sezonie sadownik miał problem z parchem, oprysk mocznikiem ponawia się wiosną.
Oprysk przed chorobami przechowalniczymi
Na kilka tygodni przed zbiorami, czyli jesienią lub pod koniec lata sadownicy wykonują zabiegi przeciw chorobom przechowalniczym, m.in. gorzkiej zgniliźnie, parchowi przechowalniczemu i szarej pleśni. Termin stosowania zależy od rodzaju preparatu i długości okresu karencji.
Aby zapobiegać chorobom przechowalniczym warto już wcześniej, tj. w okresie kwitnienia, w zależności od uprawy, stosować nawozy dolistne, które dostarczają roślinom niezbędnego wapnia oraz innych mikroelementów.
Ochrona sadu przed zwierzętami
Najlepszym sposobem ochrony sadu przed dzikimi zwierzętami jest instalacja ogrodzenia z tzw. pastuchami i sporadyczne sprawdzanie jego stanu. W praktyce bardzo często stosuje się także repelenty. Przykładowo dobrym sposobem na sarny jest wieszanie mydełek na drzewach, jedna sztuka na drzewo.
Kontrola pH gleby
Raz na kilka lat warto sprawdzić pH gleby. Jeśli gleba jest zbyt kwaśna warto stosować nawozy wapniowe – węglanowe lub dolomity. Zabieg wykonuje się późno, ale jeszcze przed zamarznięciem gleby. W przypadku, gdy odczyn gleby skrajnie odbiega od optymalnego, dawki nawozu należy rozłożyć na „raty”, a wapnowanie przeprowadza się przez 2-3 lata.
Kalendarium sadownika – zima w sadzie
Przede wszystkim cięcie
Najważniejsza praca w sadzie to przede wszystkim cięcie zimowe, które wykonuje się w okresie od stycznia do marca. Poszczególne grupy upraw sadowniczych mają swoje preferencje.
Drzewa ziarnkowe i pestkowe zaleca się ciąć od końca stycznia do ostatniej dekady marca. Porzeczkę, agrest i orzech laskowy przycina się od początku stycznia do połowy marca. Jeżynę tnie się przez cały marzec – do połowy kwietnia. Termin przycinania aktinidii przypada na koniec lutego, do ostatniej dekady marca. Terminy cięcia są uwarunkowane przede wszystkim warunkami pogodowymi. Zabiegu cięcia nie powinno się przeprowadzać w temperaturze poniżej – 8ºC. Miejsca cięcia mogą być uszkadzane przez mróz. Faktycznie już nawet poniżej -5ºC zabiegi są ryzykowne.
Bielenie drzew – ochrona przed ranami mrozowymi
Bielenie jest przydatnym zabiegiem, który chroni drzewa przed ranami mrozowymi, które wynikają z dużych różnic temperatur w czasie dnia i nocy. Gotowe preparaty do bielenia można kupić w sklepach, ale można również sporządzić je samodzielnie. Preparaty do bielenia nanosi się pędzlem na pnie i grubsze konary drzew. Zwykle pierwszą pracę wykonuje się późną jesienią lub na początku zimy, następnie jedno- lub dwukrotnie ponawia aż do wiosny.
Pod koniec zimy lub na początku wiosny brzoskwinie i nektaryny traktuje się fungicydami, na przykład preparatami miedziowymi przeciw kędzierzawości liści brzoskwiń. Drzewa powinny znajdować się w stanie bezlistnym, a temperatura ustabilizować się na poziomie 7ºC. Jeśli w poprzednim roku odnotowano problem z zarazą ogniową objawiającą się masowym więdnięciem liści i zamieraniem pędów, rośliny również warto potraktować Miedzianen.
Inne działania w sadzie zimą – kalendarium sadownika
W zimie często karczuje się stare, nieefektywne lub chore drzewa i krzewy. Największym problemem jest pozbycie się karp korzeniowych. Najczęściej do ich usuwania używa się koparko-ładowarek, co niestety wiąże się z kosztami.
Ochrona sadów – szkodniki, choroby i inne zagrożenia. 100% wiedzy
