Uprawa soi krok po kroku

Uprawy krok po kroku

Uprawa soi w Polsce cieszy się dynamicznie rosnącą popularnością. Producenci rolni coraz częściej decydują się na wprowadzenie soi do swojego płodozmianu, doceniając jej wartość jako rośliny bobowatej, która wzbogaca glebę w azot. Jak również jako cennego surowca białkowego do produkcji żywności i pasz. Jak powinna wyglądać  właściwa uprawa soi krok po kroku.

Uprawa soi w Polsce

W Polsce obserwujemy dynamiczny wzrost uprawy soi. W ciągu ostatnich lat niemal 2,5-krotnie zwiększył się areał uprawy soi – z 18,4 tys. ha w 2017 roku do 44,6 tys. ha w 2023 roku. Równolegle wzrosła liczba badanych odmian soi, z zaledwie trzech w 2012 roku do sześćdziesięciu pięciu w 2022 roku.

Korzyści z uprawy soi

• Wartościowa roślina w płodozmianie
• Resztki pożniwne, pozostawione na polu, poprawiają strukturę i żyzność gleby poprzez zwiększenie zawartości materii organicznej. Dodatkowo, współżycie z bakteriami brodawkowymi prowadzi do wzbogacenia gleby w azot.
• Uprawa soi daje możliwość uzyskania dopłat m.in. z tytułu zużytego materiału siewnego kwalifikowanego, do roślin strączkowych na ziarno oraz płatności bezpośrednich z tytułu jednolitej płatności obszarowej.
• Dobry krajowy rynek zbytu dla przemysłu przetwórczego i paszowego.

Uprawa soi – zakładanie plantacji

Uprawa soi krok po kroku – stanowisko i przedplon

Optymalne warunki do uprawy soi zapewniają gleby o odczynie obojętnym w kompleksie pszennym bardzo dobrym, pszennym dobrym i pszennym wadliwym.

Soi nie powinno uprawiać się na stanowiskach bardzo zasobnych w azot. Zbyt wysoki poziom tego składnika w glebie utrudnia zawiązywanie roślinom bakterii brodawkowych, a także przyczynia się do ich wylegania. Dlatego soję najlepiej uprawiać w trzecim roku po oborniku i nie częściej, niż co 4 lata na tym samym stanowisku.

Jako przedplon dla soi dobrze sprawdzają się rośliny zbożowe, które pozostawiają glebę ze zmniejszoną zawartością azotu. Soję można również uprawiać po ziemniakach lub kukurydzy.

Uprawa gleby przed siewem soi

Przygotowanie stanowiska pod uprawę soi powinno uwzględniać trzy grupy zabiegów uprawowych.

Uprawa pożniwna wykonywana latem i jesienią

Polega na zerwaniu ścierniska po zbiorze przedplonu i dokładnym wymieszaniu go z glebą. Zabieg ma na celu m. in. przerwanie parowania, szybszy rozkład resztek pożniwnych oraz pobudzenie chwastów do kiełkowania. Istotne jest późniejsze systematyczne niszczenie wschodzących chwastów, co pozwoli znacząco ograniczyć zachwaszczenie w uprawie soi.

Uprawa jesienna

Uprawa jesienna polega na wykonaniu orki przedzimowej na głębokość 30 cm, która pozwala na dobre przemarznięcie gleby, co później przekłada się na powstanie jej struktury gruzełkowej. Dodatkowo lepsze zatrzymanie wody zimą. Podczas zabiegu możliwe jest wykonanie nawożenia przedsiewnego fosforem i potasem.

Uprawa wiosenna

Uprawa wiosenna składa się z dwóch etapów. Pierwszym jest wyrównanie powierzchni pola, co przerywa parowanie gleby i pozwala na jej szybsze ogrzanie. Drugim etapem, wykonywanym bezpośrednio przed siewem soi, jest doprawienie gleby na głębokość około 5–6 cm.

Uprawa soi krok po kroku – siew soi

Soja jest rośliną ciepłolubną dnia krótkiego, dlatego należy ją wysiać w dobrze nagrzaną glebę, o temperaturze minimum 8 °C. W chłodniejszej glebie nasiona będą wschodzić nierówno, a także będą podatne na działanie patogenów chorobotwórczych.

Termin wysiewu soi w Polsce przypada na okres od 20 kwietnia do 5 maja i zbiega się fenologicznie z kwitnieniem klonu zwyczajnego.

Zbyt późny wysiew soi wiąże się z ryzykiem opóźnienia wegetacji roślin oraz późniejszego zawiązywania przez nie nasion.

Nasiona soi należy wysiewać na głębokość 3-4 cm. Rozstaw rzędów w przypadku siewnika zbożowego powinien wynosić 15-25 cm, a w przypadku siewu punktowego, wykonywanego np. siewnikiem do buraków, 45 cm. Norma wysiewu powinna być dostosowana do odmiany i warunków glebowych, zgodnie z zaleceniami producenta.

Zaszczepienie nasion soi przed siewem

Ze względu na niewielką ilość bakterii brodawkowych w glebie, przed siewem roślin motylkowych zaleca się ich szczepienie. Zabieg ten jest szczególnie istotny, gdy uprawa poprzedniej rośliny motylkowej miała miejsce dłużej niż 4 lata przed planowanym terminem siewu. Nasiona soi powinny być zaprawione szczepionką zawierającą bakterie Bradyrhizobium japonicum. Badania naukowe potwierdziły, że takie postępowanie pozwala zwiększyć plony nawet o 30 proc. 

Wymagania pokarmowe soi – uprawa soi krok po kroku

Uprawa jednej tony nasion soi, wraz z odpowiadającą temu ilością słomy, wiąże się z pobraniem z gleby następujących składników.

65-75 kg            azotu

15-20 kg            fosforu

35-45 kg            potasu

30-40 kg            wapnia

6-8 kg                magnezu

8 kg                    siarki

90 g                    manganu

60 g                    cynku

40 g                    boru

25 g                    miedzi

1 g                       molibdenu

Dokarmianie dolistne soi zapewnia roślinie niezbędne składniki pokarmowe w kluczowych momentach jej rozwoju. W początkowych fazach wzrostu stymuluje wigor i wzrost, natomiast w okresie kwitnienia wpływa na liczbę i jakość zawiązywanych nasion.

Dokarmianie dolistne cynkiem i molibdenem przy pomocy nawozu Rapstar <<< SPRAWDŹ!, na początku wegetacji, stymuluje rozwój brodawek korzeniowych i poprawia proces wiązania azotu atmosferycznego przez rośliny.

Uprawa soi – potrzeby wodne soi

Soja charakteryzuje się umiarkowanymi potrzebami wodnymi. Dla wytworzenia 1 tony plonu nasion soja wymaga około 40 litrów wody na metr kwadratowy w głównym okresie wegetacji.  Szczytowe zapotrzebowanie na wodę przypada na fazy kiełkowania, kwitnienia oraz napełniania strąków.

Soja, dzięki rozbudowanemu systemowi korzeniowemu, jest w stanie pobierać wodę z głębszych warstw gleby, co jest szczególnie istotne w okresach suszy. Omszone łodygi i liście oraz równoległe ułożenie liści względem promieni słonecznych dodatkowo ograniczają transpirację, chroniąc roślinę przed nadmierną utratą wody. 

Uprawa soi krok po kroku – zbiór

Termin zbioru soi w Polsce jest bardzo zmienny i zależy od wielu czynników, takich jak odmiana, region uprawy oraz warunki pogodowe. Zazwyczaj zbiory soi rozpoczynają się na początku września. Jednak w latach suchych mogą odbywać się o około dwa tygodnie wcześniej, a w latach mokrych – później.

Zbiór soi powinien być prowadzony przy wilgotności ziarna w strąkach wynosi 15–16 proc. Sygnałem świadczącym o gotowości roślin do zbioru są zasychające i opadające liście roślin oraz szeleszczenie nasion wewnątrz strąków podczas potrząsania.

Ze względu na niskie osadzanie strąków soi, heder kombajnu powinien być ustawiony jak najbliżej podłoża. Prędkość robocza kombajnu podczas zbioru powinna wynosić 3–4 km/ha. Prędkość bębna młócącego zależy od wilgotności ziarna. Przy wilgotności około 15 proc. zaleca się, aby wynosiła 380-500 obrotów na minutę. Zaś w przypadku wyższej wilgotności należy zwiększyć ją do około 600 na minutę. 

Regulacja zachwaszczenia w uprawie soi

Powolny wzrost soi w początkowym okresie wegetacji sprawia, że jest ona szczególnie podatna na konkurencję ze strony chwastów przez pierwsze cztery tygodnie po wschodach. Przy silnym zachwaszczeniu soja wykazuje objawy niedoborów składników pokarmowych oraz znaczny spadek plonowania, sięgający nawet 70 proc.

Chwasty w soi

Uprawom soi zagrażają następujące chwasty.

Chwasty jednoliścienne: chwastnica jednostronna, miotła zbożowa, perz właściwy, wiechlina roczna.

Chwasty dwuliścienne: dymnica pospolita, fiołek polny, gorczyca polna, komosa biała, ostrożeń polny, przytulia czepna, rdest plamisty, rumiany, samosiewy rzepaku, tasznik pospolity, tobołki polne.

Ochrona soi przed chwastami

Zintegrowana ochrona roślin przed chwastami w uprawie soi polega na połączeniu różnych metod, zarówno prewencyjnych, jak i zabiegów agrotechnicznych. Wybór odpowiedniego stanowiska, wysokiej jakości materiału siewnego oraz zastosowanie wąskich rzędów i wysokiej obsady to działania profilaktyczne, które uzupełniają powschodowe mechaniczne zwalczanie chwastów.

Do regulacji zachwaszczenia w uprawie soi aktualnie (stan na sierpień 2024) dopuszczonych jest zaledwie kilkanaście substancji czynnych, które mogą być aplikowane doglebowo albo nalistnie.

Aby zapewnić soi jak najlepsze warunki wzrostu i ograniczyć konkurencję ze strony chwastów, stosuje się przede wszystkim zabiegi herbicydowe bezpośrednio po siewie. Świetnie sprawdzi się tu np. preparat Nero® 424 EC <<< SPRAWDŹ!, który dzięki opatentowanemu połączeniu dwóch substancji aktywnych petoksamidu i chlomazonu, skutecznie zwalcza szerokie spektrum uciążliwych chwastów. Zabiegi powschodowe w uprawie soi powinny stanowić jedynie działania korekcyjne.

Uprawa soi krok po kroku – ochrona przed szkodnikami

Wraz ze wzrostem znaczenia soi w krajowym rolnictwie wzrośnie również presja ze strony szkodników. Oprócz gwałtownie zwiększającego się areału upraw soi wpływ na ten proces będą miały m. in. zmiany technologii uprawy oraz ocieplenie klimatu.

Aktualnie największe zagrożenie w uprawie soi stanowią oprzędziki, mszyce oraz gąsienice rusałkowatych. Jednak według prognoz, znaczenie tych szkodników wzrośnie. Dodatkowo znacznie większe straty będą powodować zmienik lucernowiec, ozdobnik lucernowiec, omacnica prosowianka, strąkowce, śmietka kiełkówka, rolnice oraz ptaki.

Już teraz pojawiają się coraz liczniejsze głosy o dużych stratach w uprawach soi spowodowanych przez stadne żerowanie gołębi grzywaczy, które potrafią zniszczyć nawet kilka hektarów plantacji.

Czym zwalczać szkodniki soi?

Na rynku dostępnych jest jedynie 18 środków owadobójczych do stosowania w uprawie soi. Aż 16 z nich zawiera dwie substancje czynne, tj.  acetamipryd lub cypermetrynę. Pozostałe dwa, to preparaty biologiczne na bazie bakterii Beauveria bassiana i Bacillus thuringiensis.

Uprawa soi – ochrona przed chorobami

Soja nie jest rośliną wolną od chorób. Największe zagrożenie dla plonów soi stanowią takie choroby jak: antraknoza, askochytoza, chwościk, fuzarioza, rdza oraz septorioza. Średnie straty spowodowane tymi chorobami wynoszą około 5-10 proc. Jednak w niektórych latach straty mogą sięgać nawet 20-30 proc.

Regularnie prowadzone obserwacje plantacji – co najmniej jeden raz w tygodniu – od wschodów do początku dojrzewania, pozwalają na szybkie wykrycie i ograniczenie rozwoju patogenów, które wywołują choroby.

Agrotechnika w ochronie soi przed chorobami

Podstawowymi elementami agrotechniki w ochronie soi przed chorobami są:

• właściwy wybór przedplonu i stanowiska
• staranne przygotowanie gleby
• odpowiednie nawożenie uprawy
• terminowy siew
• stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego
• właściwa pielęgnacja upraw

Rejestrację w uprawie soi ma aktualnie kilkadziesiąt fungicydów, jednak ich działanie opiera się na ograniczonym zestawie czterech substancji czynnych. Oprócz tego, dostępny jest jeden preparat biologiczny z grzybem Trichoderma asperellum.

Przeczytaj także:

Uprawa słonecznika krok po kroku