Jesienne nawożenie zbóż – najważniejsze pierwiastki

Jesienne nawożenie zbóż stanowi jeden z kluczowych elementów w procesie ich uprawy. Ma na celu zapewnienie roślinom składników niezbędnych do dobrego ukorzenienia oraz rozkrzewienia, a co za tym idzie zaprogramowania przyszłego plonu. Jesienne nawożenie ma także istotny wpływ na poprawę ogólnej kondycji roślin i ich odporności na trudne warunki panujące zimą. Których pierwiastków nie może zabraknąć oziminom jesienią i dlaczego?

Jesienne nawożenie zbóż – tych pierwiastków nie może zabraknąć

Nawożenie zbóż jesienią, to nieodzowny element procesu ich uprawy. Jego celem jest zapewnienie roślinom niezbędnych składników odżywczych, które umożliwiają ich właściwe ukorzenienie i rozkrzewienie. Zaniechanie nawożenia, prowadzi do powstawania deficytów, często ukrytych, w wyniku których dochodzi do redukcji plonów.

Jesienią najważniejszymi makroelementami, które wpływają na przyszły plon ozimin są fosfor i potas. Natomiast najważniejsze dla ozimin mikroelementy to miedź, cynk oraz mangan.

Bezwzględnie należy uważać na to, aby jesienią nie przekarmić roślin azotem. Pobranie poszczególnych składników pokarmowych jest zależne od wymagań poszczególnych gatunków zbóż, co przedstawiono w tabeli 1.

Tabela 1. Pobieranie wybranych składników pokarmowych przez zboża z 1t plonu głównego i ubocznego [1, 2]

Zboże	Fosfor (P₂O₅) kg	Potas (K₂O) kg	Mangan (Mn) g	Cynk (Zn) g	Miedź (Cu) g
Pszenica ozima	9,85	15,10	90	65	8,5
Jęczmień ozimy	9,85	18,70	70	60	9
Pszenżyto ozime	10,80	21,10	100	70	8,5
Żyto	10,10	21,60	110	80	8,5

Jesienne nawożenie zbóż – Fosfor P

Fosfor to podstawowy makroelement niezbędny roślinom do wzrostu, rozwoju i procesów fizjologicznych roślin. Jego przyswajalność z gleby jest ograniczona, dlatego musi być dostarczany w formach łatwo rozpuszczalnych w wodzie, w tym w postaci nawozów wieloskładnikowych.

Znaczenie fosforu w uprawie zbóż ozimych

Fosfor w roślinach odpowiada za:

procesy energetyczne, w tym fotosyntezę
rozwój systemu korzeniowego i organów generatywnych
zwiększenie odporności na stresy abiotyczne występujące na polu
zawartość i jakość białka, węglowodanów i tłuszczów w roślinie
ograniczenie skutków przeazotowienia roślin

Objawy niedoboru fosforu w zbożach

Pierwsze sygnały niedoboru fosforu mogą zacząć być widoczne w fazie krzewienia. Do charakterystycznych objawów deficytu tego pierwiastka należą:

nadmierna rozbudowa systemu korzeniowego kosztem części nadziemnej
karłowacenie roślin oraz uzyskiwanie przez nie strzelistego pokroju
niebiesko-zielone zabarwienie liści
pojawienie się purpurowo-fioletowych plam lub smug na liściach

Przyczyny niedoboru fosforu w zbożach ozimych

Niedobór fosforu w roślinach może wynikać z dwóch głównych przyczyn. Po pierwsze z niedostatecznej ilości tego pierwiastka w glebie, a po drugie z ograniczonej zdolności roślin do jego przyswajania, co często związane jest z nieodpowiednim pH gleby.

Na glebach kwaśnych fosforany tworzą nierozpuszczalne związki z kationami glinu, żelaza i manganu. Również temperatura może wpływać na poziom przyswajania fosforu przez system korzeniowy. Kiedy spada poniżej 12°C, zdolność roślin do pobierania tego pierwiastka staje się zostaje znacznie ograniczona.

Jesienne nawożenie zbóż – Potas K

Najzasobniejsze w potas są gleby średnie i ciężkie. Z gleb lekkich i piaszczystych potas jest łatwo wymywany. Nie powinno się rezygnować z nawożenia potasem nawet na glebach zasobnych lub średnio zasobnych w ten pierwiastek. Zaniechanie nawożenia niesie ryzyko utraty plonów, zwłaszcza w warunkach suszy.

Rola potasu w roślinach

utrzymuje prawidłową gospodarkę wodną
pomaga w pobieraniu azotu
podnosi odporność roślin na stresy abiotyczne
wspiera proces krzewienia się roślin
reguluje syntezę węglowodanów

Objawy niedoboru potasu w zbożach

Niedobór potasu w zbożach zaczyna być widoczny, gdy rośliny wchodzą w fazę strzelania w źdźbło, co wiąże się z ich wyższym zapotrzebowaniem na wodę. Deficyt potasu może objawiać się poprzez:

żółknięcie krawędzi liści oraz usychanie końcówek starszych liści
obumieranie liści w późniejszych fazach wzrostu, szczególnie przy jednoczesnym braku wody
zwężenie się liści i nadanie im niebiesko-zielonego odcienia
przerzedzenie łanu
karłowacenie roślin
redukcja ilości kłosów i ziarniaków w kłosie
zwiększenie ryzyka wylegania zbóż, zwłaszcza przy obfitym zaopatrzeniu ich w azot

Przyczyny niedoboru potasu w zbożach ozimych

Niedobór potasu w zbożach jest wynikiem różnych czynników, związanych zarówno z właściwościami gleby, jak i warunkami pogodowymi. Największe ryzyko występuje na glebach lekkich, piaszczystych i torfowych. Ponadto niedobór potasu może być spowodowany obecnością glinu w glebie oraz niedoborem wody, fosforu i magnezu.

Jesienne nawożenie zbóż – Miedź Cu

Miedź to kluczowy mikroelement w uprawie zbóż. Wpływa na ogólną kondycję roślin i wielkość plonu. Wzmożone nawożenie azotem w przypadku upraw zbożowych zwiększa zapotrzebowanie roślin na ten pierwiastek.

Rola miedzi w roślinach

Miedź w roślinach pełni szereg istotnych funkcji, do których należą m. in.:

regulacja procesu fotosyntezy
kontrola gospodarki azotowej
bierze udział w procesie lignifikacji
stanowi składnik enzymów i miedzioprotein
bierze udział w metabolizmie błon komórkowych oraz wpływa na ich przepuszczalność
uczestniczy w transporcie węglowodanów

Objawy niedoboru miedzi w roślinach

Objawy niedoboru tego pierwiastka widoczne są już od fazy strzelania w źdźbło. Spośród zbóż ozimych najsilniej na jego braki reaguje pszenica, przy czym wrażliwsze na niedobory są genotypy charakteryzujące się wysoką zawartością białek w ziarnie.

Do charakterystycznych objawów niedoborów miedzi w uprawie zbóż ozimych należą:

opóźnienie rozwoju roślin
redukcja liczby źdźbeł
chlorozy brzegów liści oraz lewostronne zwijanie blaszki liściowej
w przypadku dużych deficytów miedzi bielenie kłosów, w przypadku umiarkowanych niedoborów tego mikroskładnika przybieranie przez kłosy barwy zielono-brązowej
pustokłosie
zwiększenie podatności roślin na wyleganie

Przyczyny niedoboru miedzi w zbożach

W największym zakresie miedź występuje na glebach ciężkich, gliniastych średnich oraz organicznych. Dostępność miedzi maleje wraz ze wzrostem pH gleby. Innymi czynnikami wpływającymi na pobieranie miedzi przez zboża są wilgotność oraz struktura gleby. Deficyty wody, nieodpowiednia struktura gleby oraz przeszkody mechaniczne uniemożliwiają zaopatrzenie roślin w miedź przez system korzeniowy.

Jesienne nawożenie zbóż – Cynk Zn

Cynk odgrywa kluczową rolę w efektywnym nawożeniu azotem, zwiększa plon i reguluje odporność roślin. Jedynie około dwadzieścia procent (20%) cynku w glebie jest przyswajalne przez rośliny. Szacuje się, że niedobory cynku występują na ponad dziesięciu procentach (10%) pól.

Rola cynku w zbożach

warunkuje prawidłowy przebieg procesu fotosyntezy
podnosi odporność roślin na stresy abiotyczne występujące na polu
wspiera proces krzewienia się roślin
bierze udział w metabolizmie białek, węglowodanów oraz związków fosforowych
poprawia zdolność kiełkowania ziarna

Objawy niedoboru cynku w zbożach

Diagnoza ukrytego niedoboru cynku na podstawie objawów wizualnych jest trudna, ponieważ niewielkie braki tego pierwiastka nie wpływają na wygląd roślin. Pierwsze objawy stają się widoczne dopiero podczas plonowania.

Widocznymi objawami deficytu cynku w zbożach są:

zahamowanie wzrostu i karłowacenie roślin
chlorozy i nekrozy liści
spadek wysokości plonu

Przyczyny niedoboru cynku w zbożach ozimych

Dostępność cynku w glebie zależna jest od szeregu czynników, do których należą m. in. pH gleby, jej pojemność sorpcyjna, zawartość substancji organicznej, czy części koloidalnych. Dostępność cynku maleje wraz ze wzrostem pH gleby. Cynk może być związany z tlenkami żelaza, manganu i glinu lub trwale związany z minerałami ilastymi i krzemianami. Nadmiar siarczanów i fosforanów w roztworze glebowym dodatkowo może ograniczać dostępność cynku dla roślin.

Jesienne nawożenie zbóż – Mangan Mn

Mangan jest niezwykle istotnym mikroelementem, szczególnie dla zbóż. Pełni on kluczową rolę w wielu procesach fizjologicznych zachodzących w roślinach. Dlatego też pominięcie manganu w nawożeniu roślin może prowadzić do poważnych problemów prowadzących do obniżenia wielkości plonów.

Rola manganu w zbożach

stymuluje i aktywuje wzrost roślin
aktywuje procesy enzymatyczne
bierze udział w procesie fotosyntezy
uczestniczy w biosyntezie lignin
stymuluje wzrost korzeni, pobieranie i metabolizm związków azotu
podnosi odporność roślin na choroby

Objawy niedoboru manganu w zbożach

spadek kondycji roślin
zahamowanie wzrostu i rozwoju roślin
redukcja źdźbeł kłosonośnych
pojawienie się chlorotycznych plam lub pasków pomiędzy nerwami liściowymi
zasychanie liści

Przyczyny niedoboru manganu w uprawach zbóż

Dostępność manganu w glebie zależy od jej pH i wilgotności. Na glebach o odczynie zasadowym lub obojętnym może wystąpić niedobór tego pierwiastka. W miarę obniżania pH gleby, mangan staje się bardziej dostępny dla roślin. Jednak chłodna wiosna oraz deficyt wody, nawet przy niskim odczynie gleby, mogą wywołać niedobór tego pierwiastka w roślinach.

Jesienne nawożenie zbóż – dokarmianie dolistnie

Jesienne nawożenie zbóż jest istotnym elementem zapewniającym roślinom niezbędnych składników pokarmowych, warunkujących ich dobre ukorzenienie oraz rozkrzewienie, a co za tym idzie wysoki przyszły plon.

Efektywnym sposobem dostarczania składników pokarmowych roślinom jest dokarmianie dolistne. Za jego pomocą w szybki sposób można zaopatrzyć zboża w niektóre niezbędne makro- i mikroelementy.

Godne polecenia są następujące nawozy dolistne:

>>>Hi-Phos<<< zabezpieczający rośliny przed trudnymi warunkami na polu poprzez dostarczenie niezbędnego w tym okresie fosforu i potasu

>>>Zinc 69<<< dostarczający roślinom cynk i podnoszący ich odporność

>>>Multiple Pro<<<, w którego składzie znajdziemy magnez, miedź, mangan i cynk, które nie tylko zwiększą potencjał plonowania roślin, ale również pomogą przygotować je do zimowego spoczynku