Szkodniki pszenicy. Na które z nich powinno się uważać?
Szkodniki pszenicy obniżają plon główny, ale czasem są jednocześnie wektorem groźnych chorób. Na pszenicy najczęściej występują skrzypionki, mszyce i pryszczarki, przy czym coraz większy problem stanowią gatunki dotychczas mniej znane. Na które z nich powinno się uważać?
Gradacja szkodników jest powiązana nie tylko z zabiegami uprawowymi (np.: sprzyja im intensywne nawożenie), monokulturą, ale także ze stanem pogody w danym roku na danym obszarze. Czynnikiem ograniczającym są długie i mroźne zimy. Przy dużym nasileniu i braku działań ochronnych poniższe gatunki mogą powodować poważne straty w plonie.
Niedoceniane skrzypionki
Skrzypionka zbożowa (Oulema melanopa) i skrzypionka błękitek (O. lichenis) bardzo często żerują na pszenicy ozimej. Oba gatunki to niewielkie (4-6mm długości) chrząszcze należące do stonkowatych. Skrzypionka zbożowa ma czarno-pomarańczowe a skrzypionka błękitek niebieskie ciało.
Skrzypionki zimują w ściółce lub pomiędzy korzeniami. Wiosną, gdy temperatura zaczyna przekraczać 10 stopni Celsjusza dorosłe owady przelatują na zboża. Samice po kopulacji składają jaja, od połowy maja do połowy czerwca, na górnej stronie blaszki liściowej. Po około dwóch tygodniach z jaj wykluwają się larwy, które są głównym stadium szkodliwym. Niszczą górną skórkę liścia oraz wyjadają tkankę miękiszową pozostawiając dolną skórkę nienaruszoną. Z czasem dolna skórka zasycha i bieleje. Dodatkowo, larwy zanieczyszczają liście zbóż kałem oraz lepką wydzieliną. Znaczenia skrzypionek nie należy bagatelizować, gdyż zdarza się, że obniżają plon o 30-40 proc.
Wszędobylskie mszyce
Mszyce to szeroka grupa owadów charakteryzująca się wydzielaniem słodkiej spadzi (która jest rarytasem dla mrówek). Żerują na różnorodnych gatunkach, również zbożach (w tym pszenicy). Ich szkodliwość jest wielotorowa: wysysają soki z liści, pochew liściowych, kłosów i źdźbeł, ale także przyczyniają się do występowania wielu groźnych chorób. Przykładem jest żółta karłowatość jęczmienia (BYDV), która występuje także na pszenicy. Masowemu występowaniu mszyc sprzyja intensywne nawożenie azotem. Na pszenicy najczęściej pojawia się mszyca zbożowa (Sitobion avenae) oraz mszyca czeremchowo-zbożowa (Rhopalosiphum padi).
Rozwijający się pryszczarek
Pszenicy ozimej coraz mocniej daje we znaki wciąż słabo rozpoznawalny pryszczarek zbożowiec (Aplodiplosis equestris). To błonkówka przypominająca z wyglądu komara. Ma ciemnowiśniowe ciało o długości ok 5mm. Larwy mają długość 4-5mm, szerokość 1mm i ceglastoczerwone, półprzezroczyste ciało. W miejscach żerowania występują charakterystyczne zgrubienia. Szkodliwość polega na skracaniu źdźbeł i kłosa oraz przedwczesnym dojrzewaniu (przez co ziarno jest słabo wypełnione).
Pozostałe szkodniki pszenicy
Na pszenicy ozimej może pojawiać się nałanek kłosiec (Anisoplia segetum). To metalicznie zielony chrząszcz z brunatno-rudawymi okrywami osiągający 10-12mm długości. Żeruje najpierw na trawach, potem na zbożach ozimych. Powoduje uszkodzenia kłosów i ziarna. Niezmiarka paskowana (Chlorops pumilionis) to niewielka muchówka (ok. 4mm długości). Jej larwy żerują wewnątrz kłosów – objawy zazwyczaj są widoczne dopiero w fazie kłoszenia zbóż. Zaatakowana część źdźbła nie rośnie. Skoczek sześciorek (Macrosteles laevis) osiąga do 4mm długości. Formy jesienne są szaro zabarwione. Jest łatwy do rozpoznania – oddala się od miejsca zagrożenia skacząc. Owad wysysa soki z liści i pochew a przy tym wytwarza spadź, która jest pożywką dla patogenów grzybowych. Jego żerowanie może wiązać się w wystąpieniem karłowatości pszenicy.
