Czarna nóżka ziemniaka – rozpoznawanie i zwalczanie
Czarna nóżka ziemniaka to choroba bakteryjna pojawiająca się w uprawie ziemniaka zarówno w okresie wschodów, jak i później, gdy rośliny są już dobrze rozwinięte. Choroba prowadzi do gnicia roślin, także części jadalnych. Plantatorzy mogą mylić początkowe objawy czarnej nóżki ziemniaka z zarazą ziemniaka. Jak więc rozpoznać czarną nóżkę i jak chronić przed nią uprawy?
Czarna nóżka występuje powszechnie we wszystkich rejonach uprawy w Polsce. Jest wywoływana przez bakterie należące do Pectobacterium (głównie Pectobacterium atrosepticum, rzadziej Pectobacterium carotovorum subsp. Carotovora) a także bakterie Dickeya. Objawy wywołane przez pierwszą grupę bakterii występują przy niższych temperaturach, przez drugą – przy wysokich. Głównym źródłem infekcji są przechowywane bulwy. Choroba jest nasilona w latach o dużej ilości opadów.
Objawy występowania czarnej nóżki ziemniaka
Czarna nóżka poraża ziemniaki w czasie wschodów – rośliny nie wytwarzają wówczas bulw – lub w późniejszych fazach rozwoju. Wtedy objawy są widoczne także na bulwach. Początkowo dochodzi do żółknięcia dolnych liści i jaśnienia liści górnych. Blaszki liściowe zwijają się łyżkowato do środka. Są też miękkie w dotyku. U podstawy łodygi pojawiają się ciemne lub czarne plamy. Z czasem łączą się i dochodzi do czernienia całych łodyg. W rezultacie pędy miękną, a rośliny uginają się pod ciężarem własnym i kładą. Czasem dochodzi do gnicia całych roślin. Można łatwo wyjąć je z ziemi. Po przecięciu pędu widać ciemno zabarwione wiązki przewodzące wypełnione śluzem. W przeciwieństwie do zarazy ziemniaka roślina jest „mokra” i wydziela intensywny, nieprzyjemny zapach. Bulwy są zdeformowane, stają się siedliskiem choroby. Bakterie wydzielają enzymy pektynolityczne, które doprowadzają do rozpuszczania ścian komórkowych. W glebie bakterie giną.
Zapobieganie rozwojowi choroby – kluczem jest profilaktyka
Na rynku brakuje środków ochrony, które efektywnie zwalczają czarną nóżkę ziemniaka. Kluczem jest więc niedopuszczanie do wystąpienia choroby, a w razie porażenia – likwidacja źródeł. Czarna nóżka ziemniaka częściej występuje na glebach ciężkich i podmokłych a także lekkich, ale często zalewanych. W takich miejscach lepiej unikać uprawy lub zadbać o lepszą przepuszczalność podłoża.
Zalecane działania profilaktyczne, to przede wszystkim używanie zdrowych sadzeniaków, likwidacja porażonych i unikanie krojenia bulw. Ponadto powinno się wybierać odmiany o podwyższonej odporności, tj. 6 i wyżej w 9 stopniowej skali. Na cięższych, gorzej nagrzewających się glebach wskazane jest lekkie opóźnienie terminu sadzenia. Zbiór ziemniaków wykonuje się w pełni dojrzałości technologicznej, tzn. skórka nie schodzi pod naciskiem kciuka, w czasie suchej, ciepłej pogody. Należy także wykonywać selekcję negatywną usuwając chore egzemplarze.
Pierwszy monitoring pod katem czarnej nóżki ziemniaka wykonuje się, gdy rośliny osiągną około 15-20 cm wysokości, a drugi w czasie kwitnienia. Ryzyko porażenia czarną nóżką ziemniaka ogranicza się również przez właściwe przygotowanie bulw do przechowywania i przechowywanie w optymalnych warunkach – temp.: 2-5°C, wilgotność względna powietrza około 85 proc.
