Chwasty w uprawach zbóż – kompendium wiedzy
Chwasty stanowią poważne zagrożenie w uprawach zbóż, szczególnie ozimych. Są bardzo dobrze przystosowane do rozwoju nawet w zmiennych i niekorzystnych warunkach środowiska. Odznaczają się szybkim i bujnym wzrostem. Niezwalczane, w krótkim czasie potrafią skutecznie wypierać rośliny uprawne z pola. Sprawdź, co musisz wiedzieć o chwastach w uprawach zbóż, aby móc z nimi skutecznie walczyć i cieszyć się wysokimi plonami. Jakie chwasty w uprawach zbóż są najgroźniejsze?
Chwasty w uprawach zbóż są doskonale przystosowane
Dzięki wypracowywanym na przestrzeni tysięcy lat zdolnościom przystosowawczym, chwasty mogą rozwijać się nawet w niekorzystnych dla nich warunkach środowiska. Kiełkują w niższych niż zboża zakresach temperatur oraz odznaczają się znacznie szybszym wzrostem i rozwojem.
Chwasty wytwarzają bardzo duże ilości nasion, które mogą zachować w glebie zdolność do kiełkowania przez wiele lat, a nawet dekad. Niektóre gatunki wykazują zdolności allelopatyczne oraz wytwarzają mechanizmy odporności na substancje czynne zawarte w herbicydach.
Dodatkowo, chwasty doskonale wykorzystują nawożenie dedykowane roślinom uprawnym.
Pszenica ozima, ze względu na wolniejszy początkowy wzrost oraz słabsze rozkrzewienie i ulistnienie, w porównaniu z innymi zbożami, jest najbardziej wrażliwa na konkurencję z chwastami jesienią.
Konkurencja chwastów w uprawach zbóż
Optymalny wzrost i rozwój roślin uprawnych wymaga, aby pole było pozbawione chwastów. Na zaniedbanych i zachwaszczonych polach zboża muszą rywalizować o wodę, światło, składniki pokarmowe oraz przestrzeń do wzrostu. Kiedy chwasty zakłócają dostępność któregokolwiek z tych czynników, następuje zahamowanie wzrostu roślin uprawnych lub nadmierne wydłużanie się ich siewek. Skutkuje to wyleganiem, spadkiem wysokości i jakości plonu, obniżeniem odporności, a nawet obumieraniem zbóż.
Chwasty w uprawach zbóż, a choroby zbóż
Chwasty w uprawach zbóż, poprzez stwarzanie warunków sprzyjających rozwojowi chorób, mogą negatywnie wpływać na ich zdrowotność. Kiedy występują w dużym nasileniu mogą ograniczać przepływ powietrza w łanie, podnosząc przy tym jego wilgotność i zwiększając ryzyko rozwoju chorób grzybowych, takich jak np. mączniak czy rdza.
Niektóre gatunki chwastów są gospodarzami oraz żywicielami pośrednich patogenów grzybowych powodujących choroby zbóż. Na przykład perz oraz miotła zbożowa stanowią źródło zakażenia zgorzelą podstawy źdźbła. Natomiast farbownik lekarski jest żywicielem pośrednim rdzy brunatnej żyta. Dodatkowo, za pośrednictwem szkodników, z zainfekowanych chwastów na zboża mogą być przenoszone takie choroby wirusowe jak żółta karłowatość jęczmienia.
Chwasty przyciągają szkodniki zbóż
Dla upraw zbóż poważne zagrożenie stanowią szkodniki, dla których chwasty są żywicielami okolicznościowych i zastępczych. Chwasty jednoliścienne stanowią źródło pożywienia m.in. dla mszyc, skoczków, wciornastków oraz ploniarki zbożówki. Z kolei samice rolnic składają swoje jaja przede wszystkim na chwastach z rodzin komosowatych, babkowatych oraz trawach.
Allelopatia chwastów
Negatywny wpływ chwastów na zboża potęgują ich zdolności allelopatyczne. Polegają one na wydzielaniu substancji będących produktami ich metabolizmu, a które hamują wzrost i rozwój roślin uprawnych. Takie właściwości wykazuje m.in. owies głuchy, kostrzewa czerwona oraz mak polny.
Chwasty w uprawach zbóż, a zbiory
Obecność chwastów może przyczynić się do utrudnień podczas zbiorów oraz zwiększyć stopień zanieczyszczenia i wilgotności ziarna. Zanieczyszczone nasionami chwastów ziarno osiąga niższe ceny w skupach, a wykorzystywane, jako pasza dla zwierząt gospodarskich może negatywnie wpływać zarówno na ich zdrowie, jak i wydajność.
Występowanie chwastów w uprawach zbóż
Występowanie poszczególnych gatunków chwastów w zbożach uzależnione jest od warunków środowiskowych.
Na glebach kwaśnych masowo mogą występować takie chwasty, jak m.in.: fiołek trójbarwny, rumian polny czy sporek polny.
Na glebach zasadowych najczęściej spotykane chwasty to: fiołek polny, owies głuchy, mak polny oraz gorczyca polna. Z kolei na glebach o niskiej zasobności w azot króluje wyczyniec polny, zaś glebach ubogich w wapń wyka drobnokwiatowa.
Chwasty w uprawach zbóż występują z różną intensywnością, a największą szkodliwością odznaczają się gatunki, które zdominują pole.
Przyczyny występowania chwastów w uprawach zbóż
– Stosowanie uproszczonej uprawy roli oraz uproszczonych płodozmianów
– Stosowanie przez długi czas herbicydów opartych na tej samej substancji czynnej
– Redukcja zalecanych dawek herbicydów
– Stosowanie nieskutecznych środków ochrony roślin
– Niewłaściwe nawożenie
Źródła zachwaszczenia upraw:
– Bank nasion chwastów, który znajduje się w glebie
– Stosowanie nieoczyszczonego materiału siewnego
– Przenoszenie nasion chwastów z sąsiadujących obszarów przez wiatr, wodę, zwierzęta oraz człowieka
Dlaczego należy odchwaszczać zboża ozime jesienią?
Odchwaszczenie zbóż ozimych jesienią jest jednym z pierwszych niezbędnych zabiegów agrotechnicznych w ich uprawie. Z odchwaszczeniem nie można czekać aż do wiosny, gdyż większość groźnych i uciążliwych chwastów w uprawie ozimin to rośliny zimujące. Takie chwasty jak na przykład przytulia czepna, miotła zbożowa, mak polny, czy chaber bławatek wschodząc jesienią, w zimową przerwę wegetacyjną wchodzą dobrze ukorzenione. Poza tym wznawiają wegetację w niższej temperaturze niż zboża.
W miarę osiągnięcia przez chwasty kolejnych faz rozwojowych, ich odporność na działanie herbicydów wzrasta. Dlatego rośliny konkurencyjne powinno się zwalczać już jesienią.
Do jesiennego zwalczania chwastów dostępny jest na rynku szeroki wachlarz produktów o działaniu doglebowym, nalistnym lub łączącym oba te działania. Są to m.in. Battle® Delta 600 S.C., BeFlex® 500 SC, Nero® 424 EC, Koban® 600 EC.
Jak podnieść skuteczność zabiegu i obniżyć koszty ochrony?
Obniżenie kosztów zabiegów można uzyskać poprzez stosowanie adiuwantów, jako substancji pomocniczych przy opryskach. Adiuwanty nie wykazują bezpośredniego działania na chwasty, ale modyfikują właściwości fizykochemiczne cieczy opryskowej lub zwiększają retencję substancji aktywnej. Ma to szczególne znaczenie w przypadku niekorzystnego przebiegu pogody, zaawansowanych stadiów rozwojowych chwastów czy gatunków trudnych do zwalczenia.
Wykorzystywanie adiuwantów, poprzez zmniejszenie dawki użytego herbicydu przy zachowaniu jego pełnej skuteczności, pozwala na obniżenie kosztów zabiegu, nawet o dwadzieścia procent (20%).
Podniesienie skuteczności zabiegów herbicydowych można uzyskać poprzez zastosowanie w oprysku mieszaniny dwóch lub trzech substancji czynnych. Takie rozwiązanie zostało wykorzystane w preparacie >>> Battle® Delta 600 SC <<<
Battle® Delta 600 SC dzięki połączeniu dwóch substancji aktywnych flufenacetu oraz diflufenikanu efektywnie i ekonomicznie rozwiązuje problem uciążliwych gatunków chwastów upraw zbóż ozimych.
Należy pamiętać, że opryski wysokiej jakości środkami, stanowią gwarancję skuteczności każdego zabiegu.
Chwasty w uprawach zbóż – charakterystyka chwastów występujących w uprawach zbóż ozimych jesienią
Chaber bławatek Centaurea cyanus L.
To pospolity chwast zbóż. Może występować zarówno w formie jarej i ozimej. Jedna roślina wytwarza około tysiąc nasion, które zachowują zdolność do kiełkowania do 10 lat. Posiada zdolność do wytwarzania mechanizmów odporności na substancje czynne zawarte w herbicydach. Wystąpienie już 7–10 roślin/m2 uprawy prowadzi do redukcji plonu średnio o 5%.
Fiołek polny Viola arvensis
Jest uciążliwym chwastem zbóż ozimych. Występuje w formie jarej i ozimej. Charakteryzuje się szybkim rozwojem, przez co w krótkim czasie może stać się odporny na działanie herbicydów. Obecność 25 sztuk roślin fiołka na 1 m2 pszenicy może prowadzić do spadku plonu o średnio 5%. Z kolei 100 i więcej roślin na 1 m2, powoduje redukcję plonu nawet o 35%.
Gwiazdnica pospolita Stellaria media
Jest bardzo inwazyjnym chwastem. Jej nasiona kiełkują zarówno jesienią, jak i wiosną. Jedna roślina wytwarza od 15 do 20 tysięcy sztuk nasion, zachowujących zdolność do kiełkowania przez okres nawet 10 lat. Rozwija się szybko, tworząc przy tym rozległe skupiska. Podane w literaturze fachowej progi szkodliwości dla tego gatunku są rozbieżne, jednak wystąpienie od 5 do 25 roślin/m2 powoduje spadek plonu średnio o 5%.
Jasnota purpurowa Lamium purpureum L.
Pospolity i uporczywy chwast występujący we wszystkich typach upraw. Może występować w formie jarej i ozimej. Charakteryzuje się wczesnymi wschodami i szybkim wzrostem. Stanowi poważną konkurencję dla roślin uprawnych o wodę, prowadząc do ich usychania i zagłuszania.
Mak polny Papaver rhoeas L.
Jednoroczny, azotolubny chwast występujący głównie w uprawach zbóż, roślin okopowych oraz rzepaku. Jedna roślina wydaje do dwudziestu tysięcy nasion, zachowujących zdolność do kiełkowania przez wiele lat. Mak należy do chwastów o wysokim ryzyku powstawania odporności. Szacowany próg jego szkodliwości w pszenicy ozimej wynosi 10–25 roślin na 1 m2 uprawy.
Maruna bezwonna Tripleurospermum maritimum L.
Występuje w formie jarej lub ozimej, w sprzyjających warunkach może być kilkuletnia. Chwast ten wytwarza nawet kilkadziesiąt tysięcy nasion. Maruna bezwonna powoduje wyjaławianie terenu, co w konsekwencji przyczynia się do zmniejszenia zarówno ilości, jak i jakości plonów. Dane dotyczące progu jej szkodliwości są w literaturze rozbieżne, jednak ogólnie mieszczą się w przedziale od 2 do 10 roślin na 1 m2 uprawy.
Miotła zbożowa Apera spica-venti L.
To trudny do zwalczania i bardzo ekspansywny chwast. Występuje głównie w uprawach łanowych w formie jarej lub ozimej. Miotła dobrze zimuje i wytwarza nawet do dwunastu tysięcy nasion, które przy dodatnich temperaturach i odpowiedniej wilgotności mogą kiełkować nawet zimą. Miotła jest gatunkiem silnie konkurencyjnym w stosunku do zbóż ozimych i znacznie szybciej wznawia od nich wiosenną wegetację.
Problem w zwalczaniu miotły stanowi globalnie postępująca odporność tego gatunku na powszechnie stosowane substancje czynne. Próg ekonomicznej szkodliwości miotły zbożowej wynosi i 10-20 roślin na m2 lub 25-40 wiech na 1 m2. Wystąpienie miotły zbożowej w uprawie zbóż może powodować spadek plonu nawet o 40%.
Niezapominajka polna Myosotis arvensis L.
Niezapominajka polna jest rośliną jednoroczną, występującą w uprawach zbóż, roślin okopowych, strączkowych oraz kukurydzy. Charakteryzuje się dużą plennością i szybkim porastaniem danych obszarów. Jedna roślina jest w stanie wytworzyć do około 1000 nasion, zachowujących zdolność do kiełkowania przez około dwa lata.
Przetacznik bluszczykowy Veronica hederifolia L.
Jednoroczny chwast, często spotykany w uprawach roślin okopowych, a także zbóż. Jego nasiona kiełkują późną jesienią oraz na przedwiośniu. Próg szkodliwości przetacznika w pszenicy ozimej szacowany jest na 10–15 roślin na 1 m2.
Przytulia czepna Galium aparine L.
Pospolity i bardzo konkurencyjny chwast występujący w zbożu ozimym już od jesieni. Pobiera niemal trzykrotnie więcej azotu i wody z gleby niż pszenica. Powoduje nie tylko wyleganie łanu, ale również jego zawilgocenie oraz zanieczyszczenie ziarna. Podatność przytulii na działanie herbicydów obniża się u starszych roślin. Szacowany próg ekonomicznej szkodliwości przytulii wynosi dwa rośliny na 1 m2.
Samosiewy rzepaku
Samosiewy rzepaku konkurują z roślinami następczymi o miejsce, światło, wodę i składniki pokarmowe. Osypujące się do gleby nasiona zachowują zdolność do kiełkowania przez okres około 10 lat, więc powstałe z tego tytułu straty mogą być rozciągnięte na kilka sezonów.
Tasznik pospolity Capsella bursa-pastoris L.
Jednoroczny lub dwuletni chwast jary i ozimy występujący w każdym rodzaju upraw. Szybko się rozprzestrzenia. Charakteryzuje się wysoką plennością. Kwitnące rośliny można spotkać na polach niemal przez cały rok. Szacuje się, że wystąpienie około 50 sztuk tasznika na 1 m2 uprawy pszenicy prowadzi do obniżenia jej plonu średnio o 5%.
