Choroby wirusowe ziemniaków – jak im zapobiegać?
Choroby wirusowe ziemniaków są groźne, przede wszystkim ze względu na to, że brakuje na nie skutecznego środka. Nie da się ich zwalczyć bezpośrednio. Dlatego ważne jest wykonywanie szeregu działań profilaktycznych w uprawie ziemniaków i tym samym ograniczanie czynników, które wywołują choroby.
Co oznacza to w praktyce?
Najgroźniejsze choroby wirusowe ziemniaków, czyli jakie?
Smugowatość ziemniaka
Do najgroźniejszych chorób ziemniaka zalicza się smugowatość ziemniaka, którą wywołuje wirus Y ziemniaka (PVY). Smugowatość ziemniaka jest wirusem degradacyjnym, co oznacza, że pozostaje na ziemniakach rozmnażanych wegetatywnie (sadzeniaki), a jego objawy z każdym rokiem nasilają się.
Symptomy infekcji pierwotnej to podłużne, brązowe nekrozy na spodniej stronie liści, a jasno- i ciemnozielone pasy na wierzchniej stronie blaszek liściowych. W infekcji wtórej niekorzystne zmiany nasilają się. Dochodzi deformacji – marszczenie liści. Brązowe smugi pojawiają się także na ogonkach liściowych oraz łodygach. Na bulwach powstają koncentryczne, lekko wgniecione pierścienie.
Choroba może doprowadzić do całkowitego zniszczenia uprawy. Jest dużym problemem na plantacjach nasiennych ziemniaka. Wirus występuje także na innych roślinach psiankowatych.
Wirus liściozwoju ziemniaka
Duże straty w plonie może spowodować wirus liściozwoju ziemniaka (PLRV). Zdarza się, że niszczy nawet dziewięćdziesiąt procent bulw. To wirus trudny do rozpoznania, gdyż powoduje wiele różnorodnych objawów. To m.in. rozjaśnienie i sztywność liści, chlorozy i słabszy wzrost.
Przy silniejszej infekcji dochodzi do łyżeczkowatego zwijania dolnych liści, poważne zaburzenia wzrostu, nitkowatość kiełków, nekrozy liści i miotlasty pokrój. Liście są grubsze i pękają przy zginaniu wzdłuż nerwu głównego. Czasem ziemniaki nie tworzą bulw. Zdolność kiełkowania jest ograniczona.
Wirus M ziemniaka
Na plantacjach w całej Polsce występuje wirus M ziemniaka (PVM). Łagodne symptomy są trudne do rozpoznania, natomiast silnym objawem jest zwijanie blaszek liściowych. Najdotkliwiej przechodzą go rośliny, które wyrosły z zainfekowanych sadzeniaków. Średnio PVM zmniejsza plon o dziesięć procent, w bardziej zaawansowanym przebiegu znacznie więcej.
Inne groźne choroby wirusowe ziemniaków
W uprawie ziemniaka może wystąpić także wiele innych chorób o podłożu wirusowym, np. wirus A, wirus X czy wirus nekrotycznej kędzierzawki tytoniu. Profilaktyka zwykle wygląda podobnie, jak w przypadku wyżej wymienionych chorób.
Jak zapobiegać smugowatości ziemniaka i innym chorobom wirusowym?
Skoro chorób wirusowych nie można bezpośrednio zwalczać, a zainfekowane rośliny należy niszczyć, to pozostają działania zapobiegawcze.
Zwalczanie szkodników, które są wektorem wirusów
Najważniejszym krokiem jest zwalczanie szkodników, ze szczególnym uwzględnieniem mszyc. Owady dokonują bezpośrednich szkód na ziemniaku, a przy okazji zwiększają ryzyko występowania różnych chorób inwazyjnych. Są wektorem wirusów. Dlatego należy stosować zabiegi ochronne z użyciem insektycydów.
Izolacja przestrzenna i korzystanie z wysokiej jakości materiału sadzeniowego
Kluczowe w walce z chorobami wirusowymi ziemniaków jest używanie wysokiej jakości materiału sadzeniowego, tj. ze sprawdzonego źródła.
Jeśli to możliwe warto zadbać o izolację przestrzenną pomiędzy różnymi polami ziemniaków, a także innymi przedstawicielami rodziny psiankowatych. Jest to szczególnie ważne w przypadku ochrony przed smugowatością ziemniaka.
Utrzymanie czystości w uprawie
Należy utrzymywać czystość w uprawach, co oznacza regularne zwalczanie chwastów, zwłaszcza psiankowatych. Można także postawić na odmiany ziemniaków o zwiększonej odporności na niektóre, groźne wirusy.
Ryzyko występowania groźnych chorób wirusowych ogranicza się również przez wcześniejsze podkiełkowywanie sadzeniaków.
