Ochrona sadów – szkodniki, choroby i inne zagrożenia. 100 proc. wiedzy
Ochrona sadów przed zagrożeniami stanowi jeden z najważniejszych elementów decydujących o powodzeniu produkcji owoców. Dynamicznie zmieniające się warunki klimatyczne oraz rotacje zachodzące na rynku środków ochrony roślin wymagają stałej aktualizacji wiedzy oraz wdrażania nowych metod zwalczania agrofagów.
Jak powinna wyglądać kompleksowa ochrona sadów? Dlaczego warto wybierać sposoby oparte na nowoczesnych rozwiązaniach? Na jakie szkodniki i choroby należy zwrócić szczególną uwagę? Na te oraz inne pytania odpowiemy w naszym artykule.
Ochrona sadów – ocieplenie klimatu, a szkodniki
Szacuje się, że w Polsce, od początku XX wieku średnia temperatura powietrza wzrosła o 1ºC. Ta, niewielka z pozoru, zmiana miała ogromy wpływ na biologię agrofagów. W związku z tym, że szkodniki są organizmami zmiennocieplnymi, to wraz ze wzrostem temperatury powietrza doszło do zwiększania tempa ich przemian metabolicznych i zdolności rozrodczych. Znacznemu rozszerzeniu uległ także zasięg ich geograficznego występowania. W sadach i jagodnikach zaczęły masowo pojawiać się, w dużym nasileniu, nigdy dotąd niespotykane szkodniki.
Jak ciepła zima wpływa na populację szkodników?
Ciepła i łagodna zima stwarza szkodnikom idealne warunki do bezpiecznego przezimowania. Z tego powodu, trzeba liczyć się dużym prawdopodobieństwem, że na obszarach w których zaobserwowano dużą liczebność szkodników i trudności w ich zwalczaniu sytuacja będzie się powtarzać.
Zwójki w sadach
Do najgroźniejszych i najpowszechniej występujących szkodników w sadach należą zwójki. Najbardziej dokuczliwe są w sadach jabłoniowych oraz gruszkowych. Ich zwalczanie bywa bardzo kłopotliwe i problematyczne.
Ochrona sadów. Zwójki – najczęściej występujące gatunki szkodnika
Najczęstszymi gatunkami zwójek spotykanymi w sadach są:
Zwójka siatkóweczka Adoxophyes orana
Zwójka bukóweczka Pandemis heparana
Zwójka różóweczka Archips rosana
Wydłubka oczateczka Spilonota ocellana
Zwalczanie zwójek – dlaczego to takie trudne?
Zróżnicowanie gatunkowe oraz odmienne cykle rozwojowe zwójek powodują, że można je spotkać w sadach niemal przez cały okres wegetacji. To powoduje, że jest to szkodnik, którego nie można bagatelizować. Najłatwiej jest zwalczać początkowe stadia rozwojowe zwójek, zanim larwy zdążą stworzyć ochronę w postaci zwiniętych liści lub oprzędu. Larwy zwójek uszkadzają liście, zawiązki owoców oraz same owoce. W sadach niechronionych straty spowodowane ich żerowaniem mogą przekraczać kilkanaście procent plonu.
Mszyce w sadach
Innymi, coraz bardziej uciążliwymi, szkodnikami w sadach są mszyce. Można je spotkać przez cały okres wegetacyjny. Szkodliwość mszyc polega na ogładzaniu roślin z substancji odżywczych oraz uszkadzaniu owoców. Dodatkowo, mszyce wydalają płynne odchody nazywane potocznie „rosą miodową”, która oblepia rośliny i stanowi pożywkę do rozwoju grzybów sadzakowych. Szkodniki te mogą stanowić również wektor wirusów i bakterii powodujących takie choroby jak zaraza ogniowa czy ospowatość śliwy.
Pospolitymi gatunkami mszyc w sadach są:
mszyca jabłoniowo-babkowa Dysaphis plantaginea
mszyca jabłoniowa Aphis pomi
mszyca jabłoniowo-zbożowa Rhopalosiphum insertum
mszyca śliwowo-chmielowa Phorodon humuli
mszyca śliwowo-kocankowa Brachycaudus helichrysi
mszyca śliwowo-trzcinowa Hyalopterus pruni
mszyca czereśniowa Myzus cerasi
Muszka plamoskrzydła – mały szkodnik, duże problemy
W ostatnich latach coraz więcej uwagi poświęca się muszce plamoskrzydłej Drosophila suzukii, która na dobre rozgościła się w naszym kraju. Muszka plamoskrzydła uszkadza owoce m. in. agrestu, borówki wysokiej, brzoskwini, czereśni, jeżyny, maliny, moreli czy wiśni powodując ich robaczywienie i dyskwalifikację handlową. W ciągu roku, na plantacji może rozwinąć się kilka, nakładających się na siebie pokoleń tego szkodnika, przez co muszka stanowi gatunek trudny do zwalczania.
Nasionnica trześniówka w wiśni i czereśni
Nasionnica trześniówka Rhagoletis cerasi jest bardzo dużym zagrożeniem dla sadów wiśniowych oraz czereśniowych. Larwy nasionnicy żerują wewnątrz owoców, wyjadają ich miąższ w wyniku czego owoc gnije. Nasionnica jest znacznie groźniejsza w czereśniach, niż wiśniach. Straty wyrządzone przez nasionnicę w czereśniach mogą wynosić nawet sto procent plonu. Natomiast w wiśniach trzydzieści procent. Jednak już niewielki procent uszkodzonych owoców powoduje dyskwalifikację handlową całego plonu.
Ochrona sadów przed szkodnikami – podstawę stanowi profilaktyka
Aby ochrona sadów przynosiła właściwe rezultaty niezbędna jest prawidłowa profilaktyka. O sad należy dbać przez cały rok. Tutaj niezwykle ważną rolę odgrywa zachowanie czystości. Wszelkie opadłe lub zaschnięte owoce, liście czy odpady po cięciu pędów powinny być natychmiast usuwane. Jeśli odpady są wolne od chorób i szkodników mogą zostać wykorzystane do kompostowania. W przeciwnym razie powinny zostać spalone.
Odporność roślin podnosi także odpowiednie nawadnianie oraz nawożenie makro- i mikroelementami.
Chemiczna ochrona sadów przed szkodnikami
W przypadku pojawienia się szkodników w sadzie i po przekroczeniu przez nie progu ekonomicznej szkodliwości niezbędne jest wykonanie oprysku preparatami dozwolonymi do ochrony danej grupy roślin sadowniczych. Obecnie duży nacisk kładzie się na to, aby insektycydy działały selektywnie dla fauny pożytecznej oraz odznaczały się możliwie krótkim okresem karencji. Godnym uwagi produktem, spełniającym te wymogi, jest Exirel® 100 SE, który dzięki substancji czynnej Cyazypyr® skutecznie chroni czereśnie, wiśnie, jabłonie oraz grusze przed żerowaniem najgroźniejszych szkodników sadów.
Ochrona sadów – nawożenie dolistne
Częstym błędem popełnianym przez plantatorów podczas produkcji owoców jest zaniechanie lub ograniczenie do minimum nawożenia dolistnego roślin sadowniczych. Wykonywanie oprysków dopiero po zaobserwowaniu objawów niedoborów nigdy nie przynosi w pełni zadawalających efektów. Stosowanie prewencyjne nawozów dolistnych zawierających wapń, magnez, azot, bor i cynk, nie tylko pomaga utrzymać prawidłową kondycję roślin, ale również zabezpiecza jakość i zdolność przechowalniczą owoców. Dodatkowo, pozwala na zapobieganie wystąpieniu takich chorób drzew owocowych jak gorzka zgnilizna czy ordzawienia.
Choroby drzew owocowych
Drzewa w sadach atakowane są głównie przez choroby o podłożu grzybowym. Najczęściej spotykane choroby drzew owocowych to:
brunatna zgnilizna drzew pestkowych
plamistości
mączniak jabłoni
parch jabłoni
Porażone drzewa słabiej rosną, gorzej plonują oraz są mniej odporne na trudne warunki atmosferyczne. Niekiedy, choroby powodowane są niedoborami pokarmowymi. Deficyt fosforu powoduje m.in. zamieranie pąków kwiatowych oraz pogorszone plonowanie drzew. Z kolei niedobór potasu i magnezu osłabia mrozoodporność roślin oraz sprawia, że owoce są drobniejsze i słabiej wybarwione.
Brunatna zgnilizna drzew pestkowych
Brunatna zgnilizna drzew pestkowych jest groźną chorobą, występującą głównie na owocach, rzadziej kwiatach i pędach. W miejscu uszkodzeń skórki owoców tworzą się brunatne plamy gnilne ze srebrzystymi brodawkami. Najwcześniej infekcji ulegają wiśnie, już na samym początku kwitnienia choroba powoduje u nich zasychanie kwiatów. U pozostałych gatunków, takich jak jabłka, morele czy śliwy objawy choroby są widoczne dopiero na owocach. Brunatna zgnilizna prowadzi nie tylko do strat w plonie, ale również niekiedy powoduje konieczność obcinania owoconośnych pędów.
Plamistości u drzew pestkowych i ziarnkowych
Plamistości są grupą chorób powodowanych przez grzyby oraz chorobotwórcze wirusy i bakterie. Należą do nich m.in.:
drobna plamistość liści jabłoni
kanciasta plamistość liści
bakteryjna plamistość drzew pestkowych
czerwona plamistość liści śliwy
nekrotyczna plamistość pierścieniowa wiśni
Występowaniu powyższych chorób sprzyjają drastyczne zmiany pogody, osłabiające rośliny oraz chłody i deszcz. Porażone drzewa gorzej rosną i ograniczają plonowanie.
Mączniak jabłoni
Mączniak jabłoni jest groźną grzybową chorobą, która silnie osłabia wigor porażonych roślin. Zakażone kwiaty ulegają zniekształceniu i zamieraniu, nie są zdolne do tworzenia owoców. Choroba ogranicza wzrost pędów oraz obniża wielkość i jakość plonu.
Duży wpływ na rozwój patogenu mają ciepłe i łagodne zimy. W tych warunkach nie dochodzi do przemarzania grzybni i eliminacji patogenu. Zwalczanie mączniaka, ze względu na możliwość infekcji jabłoni w szerokim spektrum temperatur oraz krótkim okresie inkubacji jest bardzo trudne i wymaga przeprowadzenia oprysków. W ograniczaniu możliwości wystąpienia choroby ważne jest umiarkowane nawożenie sadu, niepowodujące nadmiernego przedłużania wzrostu długopędów.
Parch jabłoni
Parch jabłoni w sadach występuje powszechnie i corocznie. Powoduje duże straty, sięgające niekiedy nawet stu procent zbioru. Objawy choroby rozwijają się zarówno na pędach, liściach i ogonkach liściowych, jak również zawiązkach owoców i owocach. W przypadku parcha jabłoni, oprócz infekcji pierwotnych, możemy mieć do czynienia z infekcjami wtórnymi, które są szczególnie groźne w okresach wzmożonych opadów. Z tego powodu konieczne jest bezwzględne zwalczanie przyczyn choroby. W przeciwnym razie może ona przybrać rozmiar epidemii.
Inne zagrożenia – ochrona sadów przed anomaliami pogodowymi
Anomalie pogodowe takie jak bezśnieżne zimy, mroźne wiatry, nagłe przymrozki, huragany, powodzie, susze czy fale upałów mogą powodować gigantyczne straty w plonie oraz obniżenie jakości handlowej owoców. Najwrażliwsze na zawirowania pogodowe są jabłonie, czereśnie i wiśnie.
Aby ograniczyć zniszczenia spowodowane mrozem należy prowadzić zrównoważone nawożenie sadu. Trzeba unikać nadmiernej aplikacji azotu. Wartościowe są nawozy potasowe, które wraz manganem, cynkiem, borem i miedzią poprawiają mrozoodporność roślin. W przypadku podtopień sadu należy niezwłocznie usunąć zalegającą wodę. Korzenie roślin sadowniczych są bardzo wrażliwe na niedobory tlenu i skutki zalania mogą być widoczne nawet w kolejnych latach.
