Uprawa porzeczki – krok po kroku
W Polsce uprawa porzeczki cieszy się popularnością zarówno w niewielkich przydomowych ogródkach, jak i na dużych plantacjach. Porzeczki są cenione za stosunkową łatwość uprawy oraz walory smakowe i prozdrowotne. Są cennym surowcem dla przemysłu przetwórczego, ale także mogą być spożywane na surowo. Co jest najważniejsze w uprawie porzeczki? Sprawdź, jak powinna wyglądać uprawa tego polskiego super owocu krok po kroku.
Uprawa porzeczki – co musisz wiedzieć?
Polska jest największym producentem porzeczki czarnej w Unii Europejskiej z produkcją wynoszącą około 95 mln ton. W skali światowej ustępuje jedynie Rosji. W Polsce plantacje porzeczek zlokalizowane są głównie w województwach lubelskim, mazowieckim, łódzkim oraz świętokrzyskim.
Porzeczka należy do krzewów z rodziny agrestowych. Jej owoc stanowi kulista jagoda. Głównym kryterium podziału porzeczek jest kolor owoców. W uprawie towarowej najbardziej popularne są porzeczka czarna i czerwona. Porzeczka biała uprawiana jest głównie amatorsko.
Zbiór owoców porzeczki odbywa się od czerwca do sierpnia. Porzeczka biała i czerwona najlepsze plony daje na pędach trzy- i czteroletnich. Z tego powodu w uprawie tych odmian należy szczególnie skupić się na ochronie i pielęgnacji roślin, które zapewnią im długowieczność i prawidłowy rozwój. Natomiast porzeczka czarna obficie plonuje na krzewach jednorocznych i dwuletnich. Pozwala to na szybsze zbiory, ale też wymaga regularnego cięcia, aby roślina wydawała nowe, bardziej produktywne pędy.
Uprawa porzeczki – zakładanie plantacji
Wybór stanowiska pod uprawę porzeczki
Pod uprawę porzeczek najlepiej nadają się gleby żyzne o uregulowanych stosunkach wodnych. Nie jest wskazane zakładanie upraw porzeczki na glebach lekkich, piaszczystych lub ciężkich. Porzeczki preferują gleby o odczynie lekko kwaśnym, w zakresie od 6,2 do 6,7.
Najlepszym miejsce do założenia uprawy porzeczki są obszary równinne lub o niewielkim wzniesieniu lub spadku terenu, nieprzekraczającym 5 proc. Należy też unikać sąsiedztwa innych plantacji porzeczek. W przeciwnym razie wzrasta ryzyko pojawu niebezpiecznych szkodników, w tym wielkopąkowca porzeczkowego.
Często nowe uprawy porzeczek są zakładane w miejscach po wykarczowanych starych plantacjach. Należy jednak pamiętać, że zarośla wokół upraw stanowią naturalne siedlisko owadów pożytecznych oraz barierę ograniczającą występowanie szkodników. Z tego powodu nie powinno karczować się sąsiadujących drzew i krzewów.
Przedplony
Zalecanym przedplonem na rok przed zakłożeniem plantacji porzeczek jest uprawa na wiosnę roślin na nawóz zielony. Do tego celu najlepiej sprawdzają się mieszanki roślin strączkowych, w tym bobu, peluszki czy łubinu oraz facelii lub słonecznika i kukurydzy. Rośliny te zapewniają idealną ochronę fitosanitarną oraz wzbogacają glebę w materię organiczną oraz poprawiają jej strukturę. Nie zaleca się sadzenia krzewów po wieloletnich roślinach bobowatych, gdyż wzrasta wtedy ryzyko wystąpienia takich szkodników jak opuchlaki.
Innym wartościowym nawozem zielonym jest gorczyca wysiewana dwukrotnie. Przyorana, ogranicza ryzyko pojawu nicieni. Ograniczeniu występowania pędraków na przyszłych plantacjach porzeczki służy wysianie i następne przyoranie gryki.
Uprawa porzeczki – Sadzenie krzewów
Młode krzewy porzeczki najlepiej sadzić jesienią, gdyż wilgotna gleba sprzyja prawidłowemu ukorzenieniu się roślin. Wykonywanie tego zabiegu wiosną powoduje ryzyko uszkodzenia pędów kwiatowych.
Do sadzenia krzewów porzeczki zaleca się zakup zdrowego i kwalifikowanego materiału szkółkarskiego. Ze względu na kombajnowy zbiór owoców, krzewy najlepiej sadzić na około 50–70 cm w rzędzie i w rozstawie około 4 m.
Po posadzeniu porzeczek, powinno się przeprowadzić pierwsze cięcie. Zaleca się silne skrócenie wszystkich pędów, pozostawiając na każdym z nich 1-3 pąki nad ziemią.
Uprawa porzeczki – pielęgnacja, nawożenie i nawadnianie
Porzeczki, niezależnie od koloru, są mało wymagające w pielęgnacji, ale wymagają regularnego przycinania i źle tolerują suszę. Strategia nawożenia krzewów oparta jest o wyniki analizy gleby oraz ocenę wizualną roślin.
Uprawa porzeczki – Wymagania wodne i nawadnianie
Dostępność wody jest jednym z kluczowych czynników determinujących plonowanie porzeczek. Problem ten jest szczególnie dotkliwy na glebach lekkich, gdzie nawet krótkotrwałe susze wpływają na wielkość i jakość plonu. Dla zapewnienia optymalnych ilości wody w uprawie porzeczek niezbędne są opady atmosferyczne w granicach 500-650 mm. Niestety, w wielu rejonach naszego kraju opady mieszczą się zaledwie w tej dolnej granicy. Sytuacji nie ułatwia nierówny rozkład opadów, co pogłębia problem suszy.
Jak nawadniać plantacje porzeczek?
Za pomocą deszczowania – rozprowadza wodę nad powierzchnią gleby za pomocą zraszaczy. Deszczowanie ma uzasadnienie w gospodarstwach, które mają dostęp do dużych i wydajnych źródeł wody. Jako, że w tym systemie nawadniania woda zrasza liście, należy zwrócić szczególną uwagę na ochronę roślin przed chorobami grzybowymi.
Nawodnienie kroplowe – woda dostarczana jest bezpośrednio do strefy korzeniowej roślin za pomocą linii kroplujących. Ten typ nawadniania zalecany jest dla gospodarstw posiadających studnie głębinowe.
Cięcie krzewów
Porzeczka biała i czerwona najlepsze plony daje na pędach trzy- i czteroletnich. Dlatego, jak już było tu wspomniane, w uprawie tych odmian należy szczególnie skupić się na działaniach, które zapewnią im długowieczność i prawidłowy rozwój. Porzeczka czarna obficie plonuje na krzewach jednorocznych i dwuletnich. Konieczne jest więc regularne cięcie, aby rośliny wydawały zdrowe i produktywne pędy.
Uprawa porzeczki – Wymagania pokarmowe i nawożenie
Dawki pokarmowe dla porzeczek ustala się na podstawie analizy chemicznej gleby oraz oceny wizualnej roślin. Badanie gleby wykonuje się przed założeniem planacji porzeczek, a następnie co 2-4 lata.
Rok lub dwa lata przed założeniem plantacji porzeczki czarnej należy nawieźć glebę obornikiem w dawce około 40t/ha. Jeżeli krzewy mają być sadzone wiosną obornik stosuje się jesienią. Zaś gdy krzewy planujemy posadzić jesienią obornik stosuje się na około 4-6 tygodni przed wysadzaniem. W celu uniknięcia strat azotu obornik należy głęboko przyorać.
Młode krzewy słabo pobierają nawozy przez korzenie, dlatego zaleca się wysiew azotu indywidualnie pod każdy krzew. Na starszych plantacjach porzeczki azot może być podawany na całej powierzchni. W celu uzupełnienia niedoborów składników pokarmowych stosuje się również nawożenie dolistne.
Pobieranie składników odżywczych przez porzeczki
Od trzeciego roku po założeniu plantacji czarna porzeczka pobiera z gleby:
150 kg wapnia Ca na hektar
130 kg azotu N na hektar
130 kg potasu K na hektar
25 kg fosforu P na hektar
20 kg magnezu Mg na hektar
Uprawa porzeczki – zbiór
Zbiór owoców porzeczki może odbywać się dwoma metodami: ręcznie lub mechanicznie za pomocą kombajnu. Metoda ręczna jest bardzo czaso- i pracochłonna. Duże ograniczenie stanowi również deficyt oraz wysoka cena siły roboczej. Dlatego sprawdza się raczej w przydomowych ogródkach, niż w uprawach towarowych.
Zbiór porzeczki za pomocą kombajnu umożliwia uzyskanie wydajności na poziomie 0,1 ha/godz. – 0,2 ha/godz. oraz w przypadku prawidłowo prowadzonej uprawy, dokładności zbioru wynoszącej nawet 99 proc. W 2024 roku średnie ceny za usługę zbioru porzeczek za pomocą kombajnu oscylują w granicach od 400 do 500 zł/h.
Uprawa porzeczki – regulacja zachwaszczenia
Chwasty w uprawie porzeczki
Chwasty w uprawie porzeczki, nie tylko ograniczają rozwój krzewów, ale również pogarszają warunki fitosanitarne oraz utrudniają zbiór mechaniczny owoców. W uprawie porzeczki dominuje około trzydzieści gatunków chwastów, do których należą m. in.: bodziszek drobny, bylica pospolita, chwastnica jednostronna, fiołek polny, gwiazdnica pospolita, jasnota purpurowa, komosa biała, mniszek pospolity, ostrożeń polny, perz właściwy, przymiotno kanadyjskie, przytulia czepna, rdest ptasi i plamisty, rdestówka powojowata, rumiany, starzec zwyczajny, szarłat szorstki, tasznik pospolity, wiechlina roczna, włośnica sina oraz żółtlica drobnokwiatowa.
Niechemiczne metody regulowania zachwaszczenia w uprawie porzeczki
Pielęgnacja gleby i zwalczanie chwastów to dwa ściśle powiązane elementy uprawy porzeczek, które wymagają skoordynowanego działania. Szczególnie istotne jest to w świetle ograniczania stosowania herbicydów i wzrostu znaczenia naturalnych metod regulacji zachwaszczenia.
Do niechemicznych metod regulowania zachwaszczenia w uprawie porzeczki należą
Uprawa gleby
Wykonywana jest w międzyrzędziach młodych plantacji przy użyciu m. in. bron i kultywatorów. Regularne zabiegi niszczą chwasty i prowadzą do powstania tzw. mechanicznego ugoru.
Koszenie
Systematyczne koszenie zbędnej roślinności na plantacji porzeczki ogranicza rozwój chwastów oraz uniemożliwia ich kwitnienie i wydawanie nasion.
Utrzymanie roślin okrywowych
Sadzenie na plantacji porzeczki roślin okrywowych, np. murawy z wieloletnich traw łąkowych, w tym z kostrzewy czerwonej czy życicy trwałej, pozwala na utrzymanie międzyrzędzi w odpowiedniej kondycji.
Ściółkowanie gleby
Stosowanie na plantacji porzeczki ściółki z kory, słomy, liści lub innych materiałów organicznych ogranicza kiełkowanie chwastów. Ponadto zatrzymuje wilgoć w glebie i poprawia jej żyzność. Można również korzystać ze ściółek syntetycznych, takich jak czarna włóknina lub folia polipropylenowa.
Chemiczne zwalczanie chwastów w uprawie porzeczki
W integrowanej ochronie roślin, po metody chemicznego zwalczania chwastów powinno sięgać się w ostateczności, kiedy niechemiczne metody regulowania zachwaszczenia okażą się niewystarczające. W uprawie porzeczki herbicydy stosuje się regularnie wyłącznie w pobliżu krzewów, w pasach herbicydowych. Powierzchnia tych pasów nie powinna przekraczać 50 proc. ogólnej powierzchni nasadzenia. Do prowadzenia oprysków można stosować karfentrazonu etylowego, np. Spotlight® Plus 060 EO. <<< SPRAWDŹ!
Uprawa porzeczki – ochrona przed szkodnikami
Najgroźniejsze szkodniki w uprawie porzeczki
Na porzeczce żeruje wiele gatunków szkodników, które niezwalczane mogą istotnie zredukować plon. Do najgroźniejszych szkodników w uprawie porzeczki należą: mszyce, muszka plamoskrzydła, pryszczarek porzeczkowiec pędowy, przeziernik porzeczkowiec, przędziorek chmielowiec, wielkopąkowiec porzeczkowy oraz zwójki liściowe. Lokalnie uszkodzenia mogą powodować również opurchlaki i pędraki.
Metody niechemicznej ochrony porzeczki przed szkodnikami
Uprawa gleby
Przed założeniem plantacji porzeczek należy przeprowadzić kilkukrotną, mechaniczną uprawę gleby, np. głęboką orkę. Zabieg ten niszczy jaja i larwy pędraków, uniemożliwiając ich rozwój.
Uprawa odpowiedniego przedplonu
Dwukrotny wysiew gorczycy ogranicza występowanie nicieni na plantacji porzeczek, a wysiew gryki pędraków.
Certyfikowany materiał szkółkarski
Zakładanie plantacji porzeczek jedynie z certyfikowanego materiału szkółkarskiego, to kolejny element ochrony uprawy przed szkodnikami. Zdrowe, wolne od chorób i szkodników sadzonki, stanowią solidną podstawę dla silnych i odpornych na szkodniki krzewów.
Wycinanie i palenie pędów uszkodzonych przez przeziernika porzeczkowego
Takie działanie pozwala na zniszczenie zimujących stadiów rozwojowych tego groźnego szkodnika i na ograniczenie jego populacji w kolejnym sezonie wegetacyjnym.
Chemiczne i biologiczne zwalczanie szkodników w uprawie porzeczki
Stosowanie chemicznych metod zwalczania szkodników trzeba podejmować z rozwagą i wyłącznie wówczas, gdy jest to uzasadnione z punktu widzenia ekonomicznego i ochrony środowiska. Kluczowym wyznacznikiem w tej kwestii jest przekroczenie przez szkodniki wyznaczonego dla nich progu ekonomicznej szkodliwości.
W ochronie porzeczki przed szkodnikami istnieje możliwość stosowania preparatów zawierających substancje czynne otrzymywane w wyniku fermentacji bakterii Saccharopolyspora spinosa – Spinosad: Spinozyn A, Spinozyn D zawartych m.in. w preparacie Nexsuba® <<< SPRAWDŹ! Nexsuba® działa na układ nerwowy szkodników, prowadząc do ich paraliżu i śmierci. Preparat odznacza się bardzo krótkim okresem karencji w uprawie porzeczki, wynoszącym zaledwie 3 dni.
