4 kluczowe mikroelementy w rozwoju roślin
W nawożeniu mineralnym największą uwagę zwraca się na makroelementy takie jak azot i fosfor, natomiast znacznie mniej na równie ważne, a potrzebne w znacznie mniejszych ilościach mikroelementy. Należy jednak pamiętać, że uzyskanie wysokiego plonu, cechującego się dobrą jakością, jest uwarunkowane nie tylko dobrym zaopatrzeniem rośliny uprawnej w makroelementy, ale również pokryciem jej zapotrzebowania na mikroelementy. Niewielki udział w nawożeniu nawozów organicznych, intensywna uprawa oraz niezrównoważone nawożenie bardzo często prowadzą do występowania niedoborów mikroskładników. Ich niedostateczna ilość może być przyczyną drastycznego spadku plonowania, sięgającego nawet kilkudziesięciu procent oraz pogorszenia się jego jakości. 4 kluczowe mikroelementy w rozwoju roślin to: mangan (Mn), cynk (Zn), bor (B) i molibden (Mo). Poszczególne gatunki różnią się wrażliwością na ich niedobór w glebie. Zboża są szczególnie wrażliwe na deficyt dwóch mikroelementów: cynku i manganu.
Małe zapotrzebowanie, a duże znaczenie
Pomimo małego zapotrzebowania roślin na mikroelementy, ich niedobór może mieć duże konsekwencje. Decydują one bowiem o efektywnym wykorzystaniu azotu, fosforu czy pozostałych makroskładników w tworzeniu biomasy. Mikroelementy są pierwiastkami, które biorą udział w wielu ważnych procesach biologicznych roślin, m. in. jako składniki lub aktywatory enzymów, uczestniczą w wielu procesach metabolicznych oraz spełniają bardzo ważne funkcje fizjologiczne w roślinie. Niedobór mikroelementów prowadzi w pierwszej kolejności do obniżenia odporności roślin na niekorzystne warunki środowiska oraz zwiększenia podatności na patogeny, a następnie do obniżenia poziomu jej plonowania i pogorszenia jego jakości. Nawożenie mikroskładnikami upraw ma szczególne znaczenie w obliczu drastycznego obniżenia poziomu nawożenia obornikiem w ostatnim dziesięcioleciu. Obornik, który jest cennym źródłem wielu mikroelementów, ze względu na jednostronną specjalizację gospodarstw nastawionych wyłącznie na produkcję roślinną jest często niedostępny. Na potrzebę nawożenia mikroelementami wskazuje jednoznacznie fakt zwiększonego na nie zapotrzebowania odmian wysoko plonujących. Wymienione przyczyny prowadzą do systematycznego pogłębiania się niedoborów mikroskładników na glebach Polski. Z badań przeprowadzonych przez Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa nad zasobnością gleb uprawnych w naszym kraju w mikroskładniki, wynika że aż 60-75% ogółu gleb ubogich jest bor, około 40% w miedź, 20% w molibden, a 10% w cynk i mangan. Przytoczone badania wskazują na konieczność uzupełniania niedoborów wymienionych mikroelementów.
Objawy niedoborów
Mangan
Mangan bierze udział w procesach fotosyntezy. Jest również stymulatorem oraz regulatorem wzrostu roślin, a poza tym bierze udział w procesie tworzenia chlorofilu oraz biosyntezie białek. Pierwszymi objawami jego niedoboru u roślin jest obniżenie ogólnej kondycji upraw, zwiększenie podatności na niesprzyjające warunki atmosferyczne oraz ataki agrofagów, jak również zahamowanie rozwoju. Niedobór manganu powoduje obniżoną przyswajalność CO2, a co za tym idzie zmniejszenie intensywności fotosyntezy. Wpływa on także na pobieranie i wykorzystanie przez rośliny fosforu i żelaza z gleby.
Cynk
Cynk jest bezpośrednio związany z przyswajaniem oraz metabolizmem azotu. Jest pierwiastkiem niezbędnym do prawidłowego rozwoju zbóż. Wpływa na odporność roślin na susze i choroby, poprawia zdolność kiełkowania oraz mrozoodporność, dlatego jego niedobory negatywnie odbijają się szczególnie na uprawach ozimin. Cynk korzystnie wpływa na zawartość białka i cukrów w ziarnie. Jego niedobór powoduje zahamowanie wzrostu oraz rozwoju roślin, ponieważ wpływa on na poziom kwasu indolooctowego, będącego hormonem wzrostu w roślinach. W skutek deficytu tego mikroskładnika występuje żółte lub białe zabarwienie całej powierzchni najmłodszych liści, przez co zmniejszeniu ulega ich powierzchnia asymilacyjna, skracają się również międzywęźla, co sprawia, że roślina przybiera karłowaty wygląd.
Bor
Bor jest szczególnie ważnym mikroelementem w uprawach rzepaku ozimego oraz buraków cukrowych. Bor jest niezbędny do prawidłowego wzrostu roślin, odpowiada za transport i gromadzenie związków organicznych w łyku (głównie cukrów rozpuszczalnych). Jego niedobór powoduje zahamowanie wzrostu łagiewki pyłkowej w kwiatach rzepaku, co ogranicza zawiązywanie łuszczyn w rzepaku. Bor uczestniczy również w budowie ścian komórkowych roślin, przez co przeciwdziała pękaniu łodyg podczas intensywnego wzrostu. Mikroskładnik ten stymuluje rozwój systemu korzeniowego, głównie strefy włośnikowej.
Molibden
Objawy niedoboru tego pierwiastka najszybciej są widoczne u roślin z rodziny motylkowych i kapustnych, w tym rzepaku. Do głównych oznak deficytu molibdenu w glebie należą: zahamowania rozwoju blaszek liściowych i wzrostu roślin, chloroza młodych liści, występowanie jasnozielonego zabarwienia na starszych liściach oraz deformacja pędu. Molibden bierze udział w przemianach związków azotowych w roślinie, z tego powodu jego niedobory mogą spowodować obniżone jego przyswajanie u roślin, pomimo prawidłowego poziomu nawożenia związkami azotowymi. Mikroskładnik ten bierze również udział w przemianach fosforu. Jego niedobór powoduje nagromadzenie się w roślinie fosforu nieorganicznego, który w normalnych warunkach powinien zostać wbudowany w struktury organiczne. Molibden korzystnie wpływa na tworzenie się chlorofilu. Zwiększa odporność roślin na niekorzystne warunki atmosferyczne, w tym suszę oraz na choroby.
