Ochrona ziemniaka – najważniejsze aspekty
Prawidłowo prowadzona ochrona ziemniaka ma nadrzędne znaczenie dla uzyskania wysokiej jakości obfitych plonów oraz minimalizacji strat spowodowanych przez chwasty, szkodniki i choroby. Choć bez wątpienia zabiegi chemiczne odgrywają tutaj istotną rolę, w ostatnich latach obowiązujące przepisy wprowadziły dla producentów pewne ograniczenia w ich stosowaniu. Jak zatem powinna wyglądać nowoczesna ochrona ziemniaka w świetle aktualnych regulacji? Na co należy zwrócić uwagę?
Ochrona ziemniaka przed chwastami
Chwasty w uprawie ziemniaka
Chwasty stanowią poważne zagrożenie dla upraw ziemniaka, zwłaszcza w początkowej i końcowej fazie wegetacji. Stanowią silną konkurencję dla ziemniaka pod względem pobierania składników odżywczych oraz przestrzeni, co hamuje wzrost i rozwój roślin uprawnych. Ponadto nadmiernie zagęszczają uprawę prowadząc do ograniczenia cyrkulacji powietrza i podwyższenia wilgotności, co sprzyja rozwojowi chorób grzybowych. Chwasty w uprawie ziemniaka stanowią również żywicieli szkodników oraz mogą powodować utrudnienia w mechanicznym zbiorze bulw oraz ograniczać ich zdolności przechowalnicze.
Co sprzyja rozwojowi chwastów w uprawie ziemniaka?
Wydłużony okres od sadzenia do wschodów ziemniaków, powolny początkowy wzrost roślin oraz szerokie międzyrzędzia sprzyjają intensywnemu rozwojowi chwastów.
Gatunki chwastów występujące w uprawie ziemniaka
W uprawie ziemniaka może występować nawet sto gatunków chwastów, choć zazwyczaj stwierdza się ich kilkanaście. Dokładny skład gatunkowy i liczebność chwastów są uzależnione od wielu czynników, takich jak właściwości gleby, warunki klimatyczne, struktura płodozmian przeprowadzone wcześniej zabiegi agrotechniczne.
Do najczęstszych i najbardziej uciążliwych chwastów dwuliściennych w uprawie ziemniaka należą dymnica pospolita, komosa biała, szarłat szorstki, żółtlica drobnokwiatowa, psianka czarna i powój polny. Natomiast wśród chwastów jednoliściennych w uprawie ziemniaka dominują chwastnica jednostronna, wiechlina roczna, perz właściwy oraz włośnice.
Wymienione gatunki charakteryzują się wysoką plennością i silną konkurencyjnością wobec roślin uprawnych. Zaniedbana ochrona ziemniaka przed chwastami skutkuje znaczącymi stratami w plonie bulw, przekraczającymi nawet 30 proc. Dodatkowo, intensywne zachwaszczenie może prowadzić do uszkodzeń mechanicznych bulw podczas zbioru oraz awarii maszyn rolniczych.
Przedwschodowa ochrona ziemniaka przed chwastami
Obowiązujące obecnie przepisy dotyczące integrowanej ochrony roślin zobowiązują plantatorów do stosowania w pierwszej kolejności niechemicznych metod zwalczania chwastów. Zastosowanie herbicydów powinno być ograniczone jedynie do sytuacji, gdy inne metody okazują się niewystarczająco skuteczne. W związku z tym przedwschodowa ochrona ziemniaka przed chwastami powinna opierać się przede wszystkich na zabiegach mechanicznych wykonywanych przy użyciu obsypnika i brony chwastownika.
Skuteczność tych zabiegów zależy jednak od wielu czynników, w tym składu gatunkowego chwastów oraz warunków pogodowych. Dlatego też, często konieczne jest również włączanie herbicydów.
Do jednoczesnego zwalczania zarówno chwastów jedno- jak i dwuliściennych w uprawie ziemniaka, producenci mogą zastosować środki ochrony roślin zawierające takie substancje czynne jak chlomazon i pendimetalina. Przykładem takiego preparatu jest Stallion® 363 CS < SPRAWDŹ, który dzięki obu tym substancjom oraz kapsułkowanej formule charakteryzuje się wysoką skutecznością, niszcząc chwasty od fazy kiełkowania do fazy pierwszych liści.
Ochrona ziemniaka podczas zbiorów
Desykacja naci ziemniaczanej powinna być przeprowadzana około 2-3 tygodnie przed planowanym zbiorem bulw. Zabieg desykacji niesie ze sobą szereg korzyści, takich jak m.in. eliminacja wtórnego zachwaszczenia plantacji oraz ograniczenie podatności bulw na uszkodzenia mechaniczne podczas zbioru i transportu.
Dodatkowo, desykacja stanowi skuteczną metodę ochrony bulw ziemniaka przed porażeniem chorobami, w szczególności zarazą ziemniaka. Szybkie zasuszenie naci można osiągnąć poprzez zastosowanie substancji aktywnych, takich jak karfentrazon etylowy. Substancja zwiększa wrażliwość organów nadziemnych roślin na światło, prowadząc do ich uszkodzenia i zamierania. Karfentrazon etylowy został zastosowana między innymi w preparacie Spotlight® Plus < SPRAWDŹ.
Ochrona ziemniaka przed chorobami
Choroby w uprawie ziemniaka powodowane są przez wirusy, bakterie, organizmy grzybopodobne oraz grzyby.
Choroby wirusowe w uprawie ziemniaka
Spośród chorób wirusowych w uprawie ziemniaka duże znaczenie mają wirusy powodujące smugowatości, liściozwoje oraz kędzierzawienie – wirus Y ziemniaka PVY oraz wirus liściozwoju ziemniaka PLRV. Wirusy mogą być przenoszone za pośrednictwem mszycy brzoskwiniowo-ziemniaczanej.
Wirus mozaiki żółtej ziemniaka wywołuje u roślin ziemniaka szereg objawów, które są wysoce zróżnicowane i uzależnione od konkretnego szczepu wirusa. Najczęściej obserwowane symptomy to mozaiki i pofałdowania blaszek liściowych, deformacje liści oraz nekrozy nerwów na starszych liściach. W zaawansowanym stadium choroby dochodzi do zamierania liści, pędów, a w konsekwencji całych roślin.
Liście roślin pierwotnie porażonych wirusem liściozwoju ziemniaka zwijają się i sztywnieją. Przy dotknięciu charakterystycznie szeleszczą. Niekiedy spodnia ich część zabarwiona jest na fioletowo. Rośliny przyjmują krzaczasty pokrój. Uprawiane z porażonych sadzeniaków rośliny wykazują silne zahamowanie wzrostu oraz znacznie obniżonym plonowaniem.
Profilaktyka chorób wirusowych w uprawie ziemniaka
W przypadku występowania chorób wirusowych w uprawie ziemniaka, system ochrony roślin powinien opierać się przede wszystkim na profilaktyce, w tym:
- stosowaniu wyłącznie zdrowego materiału sadzeniakowego
- wyborze do uprawy odmian o zwiększonej odporności na wirusy
- ochronie upraw ziemniaka przed szkodnikami stanowiącymi wektor przenoszący wirusy
Choroby bakteryjne w uprawie ziemniaka
Z chorób bakteryjnych w uprawie ziemniaka największe znaczenie mają czarna nóżka, parch zwykły ziemniaka oraz mokra zgnilizna bulw.
Czarną nóżkę w uprawie ziemniaka wywołują bakterie z rodzajów Pectobacterium oraz Dickeya, przenoszone najczęściej z zainfekowanych bulw. Objawy choroby zależą od nasilenia porażenia wysadzanych bulw. W przypadku silnego porażenia sadzeniaków rośliny zamierają przed zawiązywaniem się bulw. Natomiast przy słabszym porażeniu, rośliny mogą wydawać plon. Jest on jednak znacznie mniejszy, a bulwy ulegają gniciu podczas przechowywania.
Parch zwykły ziemniaka jest chorobą wywoływaną przez bakterie z rodzaju Streptomyces. Źródłem porażenia mogą być zarówno chore sadzeniaki, jak również bakterie znajdujące się na resztkach pożniwnych w glebie. Chociaż parch nie obniża znacząco plonu ziemniaka, to jednak mocno obniża jego jakość, co może skutkować eliminacją bulw jako plonu przeznaczonego na cele spożywcze. Choroba rozwija się jedynie w okresie wegetacji roślin. Nasilenie występowania parcha zwykłego ziemniaka występuje w warunkach niewystarczającego uwilgotnienia gleby oraz zaopatrzenia roślin w mangan.
Mokra zgnilizna bulw ziemniaka występuje głównie podczas przechowywania bulw. Choroba rozwija się w następstwie czarnej nóżki. Objawy choroby mogą być potęgowane przy zastosowaniu wyższych dawek azotu w uprawie oraz nadmiaru dwutlenku węgla podczas przechowywania. Na skutek mokrej zgnilizny bulw ziemniaka gniciu ulegają, poza skórką, wszystkie tkanki bulwy.
Zwalczanie chorób bakteryjnych w ziemniaku
Ze względu na brak możliwości chemicznego zwalczania patogenów powodujących czarną nóżkę, mokrą zgniliznę i parcha zwykłego ziemniaka, kluczowe znaczenie mają działania profilaktyczne i zabiegi agrotechniczne. Obejmują one m.in.:
- dobór zdrowego materiału sadzeniakowego
- dokładne niszczenie resztek pożniwnych
- dezynfekowanie narzędzi
- prawidłowe przechowywanie bulw
Choroby powodowane przez grzyby i organizmy grzybopodobne w uprawie ziemniaka
Najgroźniejszą chorobą grzybopochodną w uprawie ziemniaka jest zaraza ziemniaka wywoływana przez grzybopodobnego patogena Phytophthora infestans. Objawy choroby mogą pojawić się na bulwach już w trakcie wegetacji, chociaż najczęściej ma to miejsce podczas przechowywania. Tkanka porażonych bulw przebarwia się na pomarańczowobrązowo i ulega gniciu. Straty spowodowane niewłaściwą ochroną plantacji ziemniaka przed zarazą ziemniaka mogą przekraczać 70 proc. plonu.
Ochrona ziemniaka przed szkodnikami
Szkodniki w uprawie ziemniaka
Wśród szkodników najbardziej dotkliwie wpływających na plony ziemniaka w Polsce wymienić należy rolnice i drutowce oraz stonkę ziemniaczaną.
Larwy rolnic i drutowców uszkadzają korzenie oraz wgryzają się do wnętrza bulw ziemniaka tworząc korytarze, które stają się miejscem infekcji grzybowych i bakteryjnych. Uszkodzone przez larwy bulwy ziemniaka są dyskwalifikowane do konsumpcji i przetwórstwa.
Stonka ziemniaczana jest głównym szkodnikiem limitującym plonowanie ziemniaków. Uszkodzenia liści przez stonkę, już na poziomie 15 proc., powodują znaczący spadek plonu, przekraczający 28 proc. na hektar. Powstająca w populacjach stonki odporność na wiele substancji aktywnych, w tym pyretroidy, utrudnia skuteczną ochronę upraw.
Ochrona ziemniaka przed szkodnikami, a Integrowana Ochrona Roślin
Celem Integrowanej Ochrony Roślin jest utrzymanie populacji szkodników na poziomie, który nie powoduje znaczących strat w plonach, przy jednoczesnym minimalizowaniu negatywnego wpływu rolnictwa na środowisko. Jej podstawą jest racjonalne łączenie różnych metod zwalczania, dając pierwszeństwo metodą agrotechnicznym i biologicznym nad środkami chemicznymi.
Metody agrotechniczne – ochrona ziemniaka przed szkodnikami
- Przestrzeganie zasad płodozmianu
- Izolacja przestrzenna upraw
- Stosowanie uprawek agrotechnicznych
- Uprawa odmian o zwiększonej odporności
Metody biologiczne w ochronie ziemniaka przed szkodnikami
Zastosowanie preparatów zawierających substancje czynną powstałą w wyniku u fermentacji bakterii Saccharopolyspora spinosa, np. Nexsuba® < SPRAWDŹ
Skuteczne metody chemiczne w zwalczaniu szkodników w ziemniaku
Zastosowanie sprawdzonych i skutecznych środków owadobójczych o działaniu opartym na cyjanotraniliprolu, np. Benevia® 100 OD < SPRWADŹ oraz Coragen® 200 SC < SPRAWDŹ
