Uprawa cukinii krok po kroku
Uprawa cukinii w Polsce staje się coraz bardziej popularna, co wynika zarówno z jej wysokiej wartości odżywczej, jak również możliwości uzyskania stosunkowo wysokiego przychodu z hektara uprawy. Prawidłowy rozwój cukinii wymaga jednak przemyślanego prowadzenia uprawy, który uwzględnia m.in. odpowiedni dobór stanowiska oraz ochronę przed organizmami szkodliwymi. Uprawa cukinii krok po kroku. Na co należy zwrócić szczególną uwagę, aby cieszyć się wysokimi plonami?
Uprawa cukinii – wymagania termiczne i wodne
Cukinia należy do roślin o wysokich wymaganiach wodnych. Jej duże zapotrzebowanie na wodę wynika z intensywnego przyrostu biomasy, znacznej powierzchni liści oraz stosunkowo płytkiego systemu korzeniowego. Podłoże pod cukinie powinno utrzymywać wysoką wilgotność na poziomie około 80-90 proc.
Ponieważ cukinia ma wysokie wymagania cieplne, optymalna temperatura jej dla prawidłowego wzrostu i rozwoju mieści się w zakresie od 20 do 25°C. Roślina jest w stanie przetrwać krótkotrwałe spadki temperatury do około 6-8°C, jednak już przy 13-14°C jej wzrost ulega wyraźnemu zahamowaniu. Spadek temperatury poniżej 0°C prowadzi do niemal natychmiastowego obumarcia roślin.
Wybór stanowiska pod uprawę cukinii
Cukinia najlepiej plonuje na glebach żyznych, o wysokiej zawartości próchnicy, szybko nagrzewających się oraz zapewniających odpowiednie warunki powietrzno-wodne. Najodpowiedniejszy dla cukinii jest odczyn gleby zbliżony do obojętnego od 6,0 do 7,2. Do uprawy cukinii najlepiej wybierać stanowiska słoneczne, ciepłe oraz osłonięte od wiatru. Istotne jest również przestrzeganie zasad płodozmianu. Nie powinno uprawiać się cukinii po innych dyniowatych oraz po psiankowatych, gdyż są podatne na te same choroby i szkodniki.
Cukinia – wymagania pokarmowe
Uprawa cukinii wymaga nawożenia organicznego. Najlepsze efekty uzyskuje się pierwszym roku po jesiennym wysiewie obornika w dawce około 30 t/ha lub kompostu podawanego wiosną w dawce 25-30 t/ha (Pochrząst i in., 2023).
Optymalna zawartość składników pokarmowych w glebie na 1 dm³ podłoża dla cukinii powinna wynosić (Pochrząst i in., 2023):
- 80-120 mg azotu N
- 60-80 mg fosforu P
- 160-220 mg potasu K
- 70-120 mg magnezu Mg
- 1500-2000 mg wapnia Ca
Uprawa cukinii krok po kroku
Siew do gruntu
Cukinia może być uprawiana zarówno z siewu bezpośredniego, jak i z rozsady. W obu technologiach niezbędne jest stosowanie kwalifikowanego materiału siewnego lub klasy standard, co zapewnia wyrównane wschody i zdrowe rośliny.
Uprawa cukinii z siewu jest rozwiązaniem ekonomicznym i mniej pracochłonnym. Jednak produkcja z rozsady jest bardziej przewidywalna, a także umożliwia wykorzystanie włóknin i mat ograniczających zachwaszczenie oraz rozwój chorób i szkodników. Dodatkowo, przyspiesza uzyskanie plonu o około dwa tygodnie.
Siew cukinii do gruntu wykonuje się po 15 maja, kiedy gleba jest wystarczająco ciepła i minie już ryzyko wiosennych przymrozków. W uprawie polowej istnieje możliwość uprawy pod okryciami. Biała agrowłóknina wiosenna, o odpowiedniej gramaturze, tworzy korzystny mikroklimat, ogranicza straty wody, chroni młode rośliny przed niskimi temperaturami oraz przyspiesza ich wzrost.
Przygotowanie rozsady cukinii
Rozsadę cukinii przygotowuje się w drugiej połowie kwietnia w szklarniach lub ogrzewanych tunelach. Podczas wschodów temperatura podłoża powinna wynosić od 25 do 30°C, po czym należy ją obniżyć do 20-25°C. Produkcja rozsady trwa około 4-5 tygodni. Na około 5-7 dni przed planowanym wysadzeniem roślin do gruntu należy przeprowadzić ich hartowanie, które polega na ograniczeniu podlewania i stopniowym obniżaniu temperatury poprzez wydłużanie czasu wietrzenia.
Pielęgnacja i zbiór roślin
Cukinia nie wymaga skomplikowanej pielęgnacji. Ważnym jej elementem jest systematyczne usuwanie uszkodzonych i starych liści oraz zbiór owoców. Regularne zbieranie młodych owoców stymuluje wyrastanie nowych zawiązków. Owoce cukinii należy zbierać w fazie niepełnej dojrzałości, gdy ich długość nie przekracza około 25 cm.
Ze względu na szybki przyrost masy cukinii zbiór powinien być wykonywany codziennie lub co drugi dzień. Zbiór owoców i kwiatów przeprowadza się ręcznie, odcinając owoce ostrym narzędziem. Mniejsze owoce wymagają szczególnie delikatnego traktowania, aby nie uszkodzić skórki ani nie doprowadzić do ich obicia. Zbiór kwiatów należy przeprowadzać wczesnym rankiem, aby zachowały jak najdłuższą świeżość. Po zbiorze owoce oraz kwiaty powinny zostać jak najszybciej schłodzone.
Jak poprawić wydajność roślin i efektywnie zredukować stres roślin?
Biostymulatory wciąż pozostają narzędziem niedostatecznie docenianym przez wielu producentów rolnych, głównie z powodu ograniczonej wiedzy na temat ich działania oraz realnych korzyści wynikających z ich stosowania.
Wśród dostępnych substancji o właściwościach bioaktywnych szczególne miejsce zajmują preparaty na bazie alg, które wyróżniają się obecnością polisacharydów, peptydów, poliamin, steroli oraz naturalnych regulatorów wzrostu (Kałużewicz, 2025). Dodatkowo algi stanowią cenne źródło mikroelementów, m.in. cynku, miedzi, żelaza, manganu, molibdenu, kobaltu i niklu (Khan i in., 2009). Zastosowanie ekstraktów z alg morskich wpływa nie tylko na poprawę wzrostu i kondycji roślin, ale także wzmacnia ich odporność na patogeny grzybowe i bakteryjne (Woo i Pepe 2018). Bioaktywne związki zawarte w tych preparatach uruchamiają szereg reakcji fizjologicznych, biochemicznych i molekularnych, które wspierają mechanizmy obronne roślin. Z tego powodu na szczególną uwagę zasługują takie produkty jak Seamac® OR.
Biostymulator Seamac® OR skutecznie zwiększa tolerancję roślin na stres abiotyczny, stymuluje rozwój systemu korzeniowego oraz poprawia pobieranie i efektywność wykorzystania składników pokarmowych.
Uprawa cukinii – organizmy szkodliwe
Uprawa cukinii wymaga stosowania zintegrowanych praktyk agrotechnicznych, które łączą właściwe zmianowanie, utrzymanie wysokiej jakości stanowiska, racjonalne nawożenie oraz skuteczne metody ochrony przed chwastami i szkodnikami.
Chwasty w cukinii
W początkowym okresie wegetacji cukinia jest szczególnie wrażliwa na konkurencję ze strony chwastów.
Do najczęściej występujących gatunków chwastów dwuliściennych w uprawie cukinii należą m.in.:
- dymnica pospolita,
- farbownik polny,
- gwiazdnica pospolita,
- jasnota różowa,
- komosa biała,
- psianka czarna,
- starzec zwyczajny,
- rdesty,
- szarłat szorstki,
- tasznik pospolity,
- żółtlica drobnokwiatowa i owłosiona.
Natomiast wśród chwastów jednoliściennych rocznych gatunków problematyczne w cukinii są: chwastnica jednostronna, wiechlina roczna oraz włośnica sina i zielona.
Największe zagrożenie dla plonowania cukinii stwarzają chwasty pojawiające się w ciągu pierwszych 4-6 tygodni po wschodach lub wysadzeniu rozsady. W uprawie z siewu szczególnie istotne jest wczesne i systematyczne odchwaszczanie. Rośliny wysadzone z rozsady wykazują większą odporność, gdyż w momencie wysadzenia posiadają już 2-4 liście właściwe.
Niechemiczne metody redukcji zachwaszczenia w uprawie cukinii
Podstawą redukcji zachwaszczenia w uprawie cukinii jest wybór stanowisk o możliwie jak najmniej porośniętych przez rośliny konkurencyjne. Poza tym wykonywanie odpowiednich zabiegów uprawowych poprzedzających siew lub sadzenie. Ważną rolę odgrywają również zabiegi mechaniczne i pielęgnacyjne w międzyrzędziach.
Chwasty w uprawie cukinii można zwalczać mechanicznie za pomocą pielników palcowych lub termicznie przy użyciu wypalarek. Dodatkową ochronę przed chwastami zapewnia ściółkowanie gleby. Może ono obejmować stosowanie agrowłóknin, czarnej folii lub organicznych materiałów roślinnych (Matyaszczyk i Dobrzański, 2017).
Zwalczanie chwastów w uprawie cukinii
Uprawa roślin powinna minimalizować warunki sprzyjające wzrostowi chwastów, tworząc środowisko korzystne jedynie dla roślin uprawnych. Jednak w ramach integrowanej ochrony nie wyklucza się stosowania herbicydów w sytuacjach, gdy jest to uzasadnione. Ze względu na ograniczoną liczbę herbicydów dopuszczonych do stosowania w uprawie cukinii, stosowanie metod niechemicznych w zwalczaniu chwastów jest nie tylko zalecane, lecz wręcz konieczne. Obecnie w uprawie cukinii zarejestrowane jedynie kilka preparatów zawierających glifosat.
Uprawa cukinii – szkodniki
Cukinia, podobnie jak pozostałe warzywa dyniowate, jest podatna na atak licznych szkodników. Wśród najważniejszych gatunków szkodników zagrażających uprawom cukinii są:
- mszyce,
- miniarki,
- światłówka naziemnica,
- mączlik ostroskrzydły,
- mączlik szklarniowy,
- zmienik lucernowiec,
- wciornastki,
- śmietka kiełkówka,
- zachodnia kukurydziana stonka korzeniowa.
Niezwalczane szkodniki mogą powodować znaczne straty w plonach, dlatego istotne jest systematyczne monitorowanie ich obecności i w razie potrzeby stosowanie odpowiednich metod zwalczania w ramach integrowanej ochrony roślin.
Metody niechemicznego ograniczania presji ze strony szkodników w uprawie cukinii
W niechemicznym ograniczaniu presji ze strony szkodników w uprawie cukinii duże znaczenie ma odpowiednia lokalizacja plantacji oraz jej izolacja przestrzenna od innych pól gdzie w poprzednich latach lub obecnie uprawiane są warzywa dyniowate.
Istotnym elementem profilaktyki jest również właściwie zaplanowany płodozmian, który zmniejsza populację nicieni oraz szkodników glebowych, takich jak rolnice, pędraki czy drutowce. Płodozmian ogranicza także rozwój gatunków związanych z miejscem żerowania, m.in. śmietek i wciornastków.
Uzupełnieniem powyższych działań jest uprawa mechaniczna gleby. Terminowo i starannie przeprowadzona prowadzi do ograniczenia populacji szkodników glebowych.
Zwalczanie szkodników w uprawie cukinii
Jakie środki na szkodniki w cukinii?
Środki stosowane do chemicznego zwalczania szkodników w uprawie cukinii powinny charakteryzować się m.in.:
- wysoką skutecznością działania
- niskim ryzykiem dla ludzi, zwierząt i środowiska,
- możliwie krótkim okresem karencji, co jest szczególnie ważne w trakcie osiągania przez cukinie dojrzałości konsumpcyjnej.
Jedną z dostępnych opcji w uprawie, w szklarni o trwałej konstrukcji odizolowanej od podłoża, są nowoczesne produkty Benevia® 100 OD oraz Verimark® 200 SC, które zawierają cyjanotraniliprol. Cyjanotraniliprol w innowacyjnej, opatentowanej substancji CYAZYPYR® wykazuje wysoką efektywność wobec trudnych szkodników żerujących na cukinii. Benevia® 100 OD oraz Verimark® 200 SC charakteryzują się łatwą biodegradowalnością, a przy prawidłowym stosowaniu są bezpieczne dla owadów pożytecznych.
Bibliografia:
Kałużewicz, A. (2025). Zastosowanie biostymulatorów w ogrodnictwie. Progress in Plant Protection, 65(3), 219-227.
Khan W., Rayirath U.P., Subramanian S., Jithesh M.N., Rayorath P., Hodges D.M., Critchley A.T., Craigie J.S., Norrie J. (2009). Seaweed extracts as biostimulants of plant growth and development. Journal of Plant Growth Regulation 28, 386–399.
Matyjaszczyk E., Dobrzański A. (2017). Analiza możliwości regulacji zachwaszczenia w ochronie cukinii w Polsce. Zagadnienia Doradztwa Rolniczego, 88(2), 104-115.
Pochrząst K., Stępowska A. (red) (2023). Metodyka Integrowanej Produkcji Cukinii, Kabaczka i Patisona. Integrowana produkcja urzędowo kontrolowana. Opracowanie zbiorowe. Instytut Ochrony Roślin – Państwowy Instytut Badawczy, Warszawa.
Woo S.L., Pepe O. (2018). Microbial consortia: promising probiotics as plant biostimulants for sustainable agriculture. Frontiers in Plant Science 9, 1801.
