Uprawa cebuli – najważniejsze aspekty uprawy  

Warzywa

Uprawa cebuli cieszy się w Polsce dużą popularnością, nasz kraj należy do czołowych producentów tego warzywa w Unii Europejskiej, zajmując piąte miejsce pod względem wielkości zbiorów. Aby jednak produkcja była rentowna, konieczne jest odpowiednie przygotowanie stanowiska, utrzymanie gruntów w dobrej kulturze rolnej oraz skuteczne ograniczanie agrofagów. Na co zatem należy zwrócić szczególną uwagę, planując i prowadząc uprawy cebuli?

Uprawa cebuli – wymagania klimatyczne i glebowe

Uprawa cebuli wymaga uwzględnienia wielu czynników, w tym długości dnia, temperatury oraz rodzaju gleby. Cebula to warzywo silnie reagujące na długość dnia, co wpływa bezpośrednio na proces formowania zgrubień cebulowych. W warunkach klimatycznych Polski uprawa cebuli prowadzona jest zarówno z siewu lub sadzenia wiosennego, jak i z siewu letniego na przezimowanie.

Odmiany dnia długiego, wykorzystywane w siewie i sadzeniu wiosennym, tworzą cebule przy długości dnia wynoszącej co najmniej 15 godzin. Natomiast w przypadku uprawy cebuli z siewu letniego, stosuje się odmiany dnia krótkiego lub pośredniego, które formują cebule już przy 12-14 godzinach światła dziennego.

Cebula zaczyna kiełkować w temperaturze około 5°C, jednak optymalne warunki do wzrostu zapewnia temperatura na poziomie 18°C. Ze względu na płytki system korzeniowy, uprawa cebuli wymaga stałego dostępu do wody. Cebula jest wrażliwa na niedobory wilgoci w każdej fazie wzrostu. Jednocześnie nadmierne opady pod koniec wegetacji mogą opóźniać dojrzewanie i negatywnie wpływać na jakość oraz trwałość przechowywania cebul.

Gleby odpowiednie pod uprawę cebuli

Aby uprawa cebuli przyniosła wysokie plony i dobrą jakość warzywa, należy wybierać stanowiska z żyzną, próchniczną glebą, utrzymaną w dobrej kulturze rolnej, o korzystnych stosunkach wodno-powietrznych. Najlepiej sprawdzają się czarnoziemy, lessy, gleby piaszczysto-gliniaste oraz mady.

Z kolei do uprawy cebuli nie nadają się gleby:

• bardzo ciężkie i ilaste,
• podmokłe,
• silnie zachwaszczone i kaministe,
• zbyt lekkie, piaszczyste i ubogie w składniki pokarmowe.

Stanowisko i przedplon w uprawie cebuli

Uprawa cebuli wymaga starannego planowania stanowiska w płodozmianie, aby ograniczyć ryzyko chorób i szkodników. Najlepiej uprawiać cebulę w pierwszym lub drugim roku po nawożeniu obornikiem. Wówczas gleba jest dobrze odżywiona, ale nie przeciążona resztkami organicznymi.

Ważne jest, aby unikać uprawy cebuli bezpośrednio po innych warzywach cebulowych, takich jak czosnek, por czy szczypiorek, a także w ich bliskim sąsiedztwie. Taki zabieg znacznie zwiększa ryzyko wystąpienia groźnych chorób, takich jak:

• głownia cebuli,
• biała zgnilizna cebuli.

Możliwa jest również silniejsza presja szkodników, w tym:

• śmietki cebulanki,
• niszczyka zjadliwego.

Dla uzyskania zdrowych roślin i wysokiego plonu, uprawa cebuli powinna być prowadzona po odpowiednich przedplonach. Do najlepszych przedplonów należą m.in.:

• marchew,
• buraki,
• pszenica,
• żyto,
• rzepak,
• ogórki,
• kalafior,
• fasola,
• groch,
• wyka,
• peluszka.

Dobór właściwego przedplonu to jeden z kluczowych elementów skutecznej i bezpiecznej uprawy cebuli, wpływający na kondycję roślin i ograniczenie konieczności stosowania chemicznej ochrony.

Metody uprawy cebuli – przegląd sposobów i terminów

W Polsce stosuje się różne metody uprawy cebuli, w zależności od przeznaczenia plonu, warunków glebowych oraz terminu siewu. Najczęściej cebula uprawiana jest z siewu bezpośredniego, rozsady lub dymki. Każda z tych metod ma swoje zalety i znajduje zastosowanie w różnych systemach produkcji.

Główne terminy uprawy cebuli

Wyróżniamy dwa podstawowe terminy, w których prowadzona jest uprawa cebuli:

• uprawa letnia – obejmuje siew lub sadzenie wiosenne,
• uprawa ozima – opiera się na siewie letnim lub rzadziej na jesiennym sadzeniu dymki.

Najpopularniejszą metodą w Polsce, szczególnie przy produkcji cebuli przeznaczonej do długiego przechowywania i eksportu, jest uprawa cebuli z wiosennego siewu. Z kolei cebula przeznaczona do bezpośredniego spożycia najczęściej uprawiana jest z dymki lub rozsady, co pozwala uzyskać wcześniejsze zbiory.

Przygotowanie pola pod uprawę cebuli

Niezależnie od wybranej metody, uprawa cebuli – zwłaszcza z siewu do gruntu – wymaga bardzo dobrego przygotowania stanowiska. Gleba powinna być:

• wyrównana,
• pozbawiona kamieni i resztek pożniwnych,
• dobrze rozdrobniona, aby umożliwić precyzyjny siew nasion na odpowiednią głębokość.

Właściwe przygotowanie pola, to klucz do równomiernych wschodów, zdrowego wzrostu i wysokiej jakości plonu.

Uprawa cebuli – zbiór i właściwy termin

Właściwy termin zbioru ma kluczowe znaczenie dla jakości oraz trwałości przechowywania cebuli. Zbiór cebuli powinien być przeprowadzony w momencie, gdy około 70-80 proc. roślin ma załamany szczypior, a jednocześnie 3-4 liście pozostają jeszcze zielone. To oznaka, że cebule osiągnęły dojrzałość fizjologiczną, ale nie rozpoczął się jeszcze proces wtórnego ukorzeniania.

Zbyt późne przeprowadzenie zbioru, np. po całkowitym zaschnięciu szczypioru niesie ryzyko, że cebula zacznie ponownie się ukorzeniać. Taki proces prowadzi do przerwania okresu spoczynku, co z kolei skutkuje:

• skróceniem okresu przechowywania,
• obniżeniem jakości towaru handlowego,
• wcześniejszym wyrastaniem nowych liści.

Dlatego planując zbiór cebuli w uprawie towarowej, warto regularnie monitorować stan szczypioru i nie czekać zbyt długo z rozpoczęciem prac polowych.

Uprawa cebuli – ochrona przez agrofagami

Szkodniki w uprawie cebuli

W uprawie cebuli może występować kilkadziesiąt gatunków szkodników, przy czym istotne gospodarczo straty może wyrządzać około trzydzieści z nich. Do najpowszechniejszych, występujących corocznie gatunków należą:

• śmietka cebulanka Delia antiqua

Larwy wiosennego pokolenia najsilniej zagrażają uprawie cebuli. Wskutek ich żerowania cebula gnije, zaś szczypior zasycha. Dodatkowo uszkodzenia powodowane przez śmietkę cebulankę przyczyniają się do porażenia roślin przez patogeny powodujące zgnilizny.

• wciornastek tytoniowiec Thrips tabaci

Zarówno larwy, jak i postacie dorosłe wciornastka tytoniowca odżywiają się sokiem komórkowym prowadząc do ogładzania roślin z substancji odżywczych. Wciornastki są także wektorami wirusa będącego sprawcą żółtej smugowatości cebuli – IYSV. Straty spowodowane przez wciornastka mogą przekraczać 50 proc. plonu.

• miniarki cebulówka Liriomyza cepae i porówka Napomyza gymnostoma

Samice uszkadzają liście pokładełkami i spijają wypływający z nich sok. W miejscach nakłóć widoczne są małe, charakterystyczne plamki. Larwy miniarek żerując tworzą wąskie tunele w liściach tzw. miny. W wyniku żerowania tego szkodnika dochodzi do zahamowania wzrostu roślin.

• wgryzka szczypiorka Acrolepiopsis assectella

Gąsienice wgryzki żerują na szczypiorze wyjadając miękisz. Prowadzi to do zahamowania wzrostu młodych roślin oraz utraty wartości handlowej plonu.

• chowacz szczypiorak Oprohinus suturali

Szkody w uprawie cebuli powodują zarówno chrząszcze, jak i ich larwy. Żerując na szczypiorze wyjadają miękisz i prowadzą do żółknięcia i zamierania liści.

• udnica cebulówka Eumerus strigatus

Larwy udnicy żerują gromadnie pomiędzy łuskami dojrzałych cebul. Wskutek powstałych uszkodzeń cebula często gnije. Staty gospodarcze mogą sięgać 50 proc. plonu.

• rolnice Agrotis

Wskutek żerowania gąsienic tego szkodnika dochodzi do uszkadzania liści cebuli lub podcinania wschodzących roślin. Jedna gąsienica może zniszczyć nawet kilkanaście roślin. Starsze cebule uszkadzane przez rolnice tracą wartość handlową.

Niechemiczne metody ochrony cebuli przed szkodnikami

Niechemiczne metody ograniczania populacji szkodników w uprawie cebuli opierają się przede wszystkim na przestrzeganiu zasad profilaktyki zgodnych z założeniami integrowanej ochrony roślin. Ich celem jest zmniejszenie presji agrofagów bez konieczności sięgania po środki chemiczne.

Jednym z kluczowych zaleceń jest odpowiednie rozmieszczenie stanowisk uprawy cebuli. Plantacje powinny być oddalone od pól, na których w poprzednim sezonie uprawiano cebulę ozimą, a także od upraw koniczyny i lucerny, które mogą być źródłem infekcji lub miejscem bytowania szkodników.

Płodozmian i zabiegi agrotechniczne w profilaktyce

Kolejnym ważnym elementem ochrony przed szkodnikami jest prawidłowe zmianowanie, które pozwala na ograniczenie populacji nicieni oraz szkodników glebowych. Przestrzeganie zasad płodozmianu zmniejsza ryzyko ich kumulacji w glebie i poprawia zdrowotność stanowiska.

W ramach niechemicznych metod ochrony cebuli istotne są także:

• głęboka orka,
• kultywatorowanie,
• bronowanie.

Zabiegi te prowadzą do mechanicznego niszczenia szkodników glebowych, takich jak pędraki i drutowce, a także bobówek muchówek, w tym śmietki cebulanki i miniarek.

Znaczenie odchwaszczania

Ważnym aspektem profilaktyki jest także utrzymanie pola w dobrej kulturze agrotechnicznej. Zachwaszczenie sprzyja rozwojowi wielu szkodników, szczególnie śmietki, dlatego redukcja chwastów jest niezbędna w skutecznej, niechemicznej ochronie uprawy cebuli.

Uprawa cebuli – chemiczne zwalczanie szkodników

Decyzję o zastosowaniu insektycydów w uprawie cebuli należy zawsze poprzedzić dokładną lustracją plantacji. Warto ją podejmować w oparciu o aktualne progi szkodliwości, aby uniknąć niepotrzebnych zabiegów i ograniczyć ryzyko rozwoju odporności u szkodników.

Do zabiegów powinny być wybierane preparaty o:

• wysokiej skuteczności działania,
• selektywności względem szkodników (fitofagów),
• szybkiej dynamice rozkładu,
• niskiej toksyczności i minimalnym wpływie na środowisko

Nexsuba® – biologiczna ochrona cebuli

Jednym z rekomendowanych rozwiązań jest Nexsuba® < SPRAWDŹ – biologiczny insektycyd pozyskiwany w wyniku fermentacji bakterii Saccharopolyspora spinosa. Preparat ten zawiera spinosad, substancję czynną o unikalnym mechanizmie działania, która skutecznie zwalcza wciornastka tytoniowca, groźnego szkodnika cebuli.

Nexsuba® cechuje się:

• wysoką skutecznością
• małą dawką w zabiegu i małym wpływie na środowisko
• minimalnym wpływem na większość owadów pożytecznych

Benevia® – nowoczesne rozwiązanie na śmietkę, wciornastki, miniarki i inne szkodniki warzyw

Kolejnym skutecznym środkiem owadobójczym w ochronie cebuli jest Benevia®< SPRAWDŹ. Benevia® dzięki zawartości cyjantraniliprolu pod postacią substancji nowej generacji Cyazypyr® posiada unikatowy mechanizm działania umożliwiający zwalczenie szkodników już uodpornionych na inne substancje. Insektycyd Benevia® zwalcza m.in.:

• wciornastka tytoniowca,
• śmietkę cebulankę,
• miniarkę porówkę.

Uprawa cebuli – chwasty

Cebula jest warzywem bardzo wrażliwym na zachwaszczenie. Występowanie w uprawie roślin konkurencyjnych powoduje znaczące obniżenie wielkości i jakości plonu. Wynika to z powolnego początkowego wzrostu cebuli oraz słabego pokrycia gleby. Chwasty rozwijają się znacznie szybciej i lepiej wykorzystują wodę oraz składniki pokarmowe. Dodatkowo zaciemniają młode rośliny cebuli i hamują ich rozwój.

Chwasty w uprawie cebuli stanowią poważne zagrożenie, zwłaszcza we wczesnych fazach rozwojowych rośliny. Ich szkodliwość zależy od wielu czynników, m.in. gatunku chwastu, stopnia zachwaszczenia oraz warunków atmosferycznych. Cebula jest szczególnie wrażliwa na obecność chwastów w okresie od wschodów do fazy 3-4 liści. W tym czasie konkurencja ze strony chwastów może spowodować ograniczenie plonowania cebuli o ponad 80 proc.

Do najbardziej uciążliwych chwastów w uprawie cebuli należą:

• gwiazdnica pospolita (Stellaria media),
• komosa biała (Chenopodium album),
• rdestówka powojowata (Fallopia convolvulus),
• tasznik pospolity (Capsella bursa-pastoris),
• żółtlica drobnokwiatowa (Galinsoga parviflora),
• chwastnica jednostronna (Echinochloa crus-galli),
• perz właściwy (Agropyron repens).

Aby ograniczyć zachwaszczenie, konieczne jest regularne monitorowanie stanu plantacji oraz stosowanie odpowiednich zabiegów mechanicznych i chemicznych. Właściwe przygotowanie pola przed siewem cebuli oraz szybka reakcja na pojawiające się chwasty mają ogromny wpływ na końcowy sukces uprawy.

Uprawa cebuli – niechemiczne metody zwalczania chwastów

W integrowanej ochronie cebuli najlepsze rezultaty daje łączenie działań profilaktycznych z metodami bezpośredniego zwalczania chwastów. Największe zagrożenie dla uprawianych roślin stanowi zachwaszczenie pierwotne. Odpowiednio prowadzona profilaktyka, skutecznie ogranicza zachwaszczenie uprawy cebuli oraz przyczynia się do zwiększenia efektywności stosowanych herbicydów

Skuteczna profilaktyka jest kluczowym elementem ochrony plantacji przed zachwaszczeniem. W przypadku tak wrażliwej rośliny, jaką jest cebula, szczególnie istotne jest kompleksowe podejście. Aby ograniczyć chwasty w uprawie cebuli, należy zadbać o kilka podstawowych zasad agrotechnicznych:

• dobór odpowiedniego stanowiska – cebula najlepiej rośnie na glebach żyznych, w dobrej kulturze, bez nadmiernego zachwaszczenia,
• przestrzeganie zasad płodozmianu – unikanie uprawy cebuli po innych roślinach cebulowych ogranicza ryzyko presji chorób i chwastów,
• terminowy siew i odpowiednie zagęszczenie roślin – właściwa obsada cebuli pozwala ograniczyć przestrzeń dla rozwoju chwastów,
• regularna pielęgnacja roślin przez cały okres wegetacji, w tym lustracje pola i eliminowanie niepożądanej roślinności.

Chwasty w uprawie cebuli mogą być zwalczane również metodami mechanicznymi, np. za pomocą pielników. Tego typu zabiegi wykonywane systematycznie pomagają ograniczyć zachwaszczenie bez konieczności nadmiernego stosowania środków chemicznych.

Właściwie prowadzona profilaktyka w uprawie cebuli nie tylko zwiększa plon, ale również poprawia jakość zbiorów i zmniejsza koszty ochrony roślin.

Uprawa cebuli – chemiczne zwalczanie chwastów

Utrzymywane w dobrej kulturze rolnej uprawy cebuli wymagają zazwyczaj jednokrotnego chemicznego zwalczania chwastów. Ze względu na dużą wrażliwość młodych roślin cebuli na konkurencję ze strony chwastów, zabiegi herbicydowe wykonuje się bezpośrednio po siewie lub przed wschodami roślin uprawnych. Decyzję o zastosowaniu herbicydów doglebowych należy podejmować na podstawie przewidywań dotyczących pojawienia się chwastów. Zaś herbicydów powschodowym na podstawie dokładnej identyfikacji gatunków chwastów, oceny ich nasilenia oraz określenia progów szkodliwości.

Podstawą strategii zwalczania chwastów powinny stanowić herbicydy doglebowe, zawierające pendimetalinę i glifosat, ponieważ zapewniają one utrzymanie pola wolnego od chwastów w okresach krytycznych dla młodych roślin.

W integrowanej ochronie roślin należy wykorzystywać wszystkie dostępne metody ograniczające zachwaszczenie, z pierwszeństwem dla metod niechemicznych. W przypadku, gdy koniecznie jest użycie herbicydów, powinno się wybierać te o jak najkrótszym okresie karencji.

Przeczytaj także:

Ochrona cebuli