Choroby jęczmienia ozimego
Choroby jęczmienia ozimego stanowią jedną z głównych przyczyn spadku plonów zbóż. Które choroby są najgroźniejsze i najczęściej występują w uprawach jęczmienia? Jakie są ich objawy i jak je zwalczać?
Choroby jęczmienia ozimego – dlaczego są takie groźne?
Jęczmień jest jednym z podstawowych gatunków zbóż uprawianych w Polsce. W okresie wegetacji narażony jest na występowanie chorób powodowanych zarówno przez grzyby, wirusy jak i bakterie.
Choroby jęczmienia ozimego powodują straty plonu szacowane na około 10 proc. Jednak lokalnie, w sprzyjających warunkach pogodowych, straty te mogą być znacznie wyższe. Oprócz zmniejszenia wielkości plonu, porażenie roślin przez grzyby chorobotwórcze, przyczynia się do skażenia ziarna mykotoksynami i wykluczenia ich z handlu.
Do najczęściej spotykanych mykotoksyn w ziarnie jęczmienia należą toksyny HT-2 i T-2, które są wytwarzane przez grzyby z rodzaju Fusarium. Grzyby Fusarium powodują fuzariozę kłosów w uprawie jęczmienia.
Najgroźniejsze i najczęściej występujące choroby jęczmienia ozimego
W zależności od warunków pogodowych choroby jęczmienia mogą występować z różną częstotliwością. Rozwój chorób jęczmienia, takich jak fuzarioza kłosów i głownia pyląca, jest stymulowany przez ciepłą pogodę. Z kolei mączniak prawdziwy zbóż i traw oraz rynchosporioza zbóż intensywniej rozwijają się w chłodniejszych warunkach.
Najgroźniejsze choroby grzybowe jęczmienia
Fuzarioza kłosów
Fuzariozę kłosów wywołują grzyby Fusariumavenaceum, F. graminearum, F. culmorumoraz Microdochium Nirale. Źródłami choroby są pozostawione na polu resztki pożniwne oraz zarodniki przenoszone z deszczem. Sprawcy choroby najlepiej rozwijają się w warunkach wysokiej wilgotności oraz wysokiej temperatury powietrza, mieszczącej się w przedziale 15–20°C. Objawy fuzariozy kłosów widoczne są na kłosach i ziarnie w postaci jasnych plam, które wraz z rozwojem choroby ciemnieją i pokrywają się białymi strzępkami grzybni.
Głownia pyląca jęczmienia
Chorobę powoduje patogen Ustilago nuda. Źródłem porażenia roślin jest skażony materiał siewny. Głownia najszybciej rozwija się w zakresie temperatur pomiędzy 16, a 22°C. Początkowo, kłosy porażonych roślin posiadają jasną osłonkę, pod którą znajdują się ciemnobrązowe zarodniki grzyba. Z czasem osłonka pęka, a zarodniki rozpylają się pod wpływem wiatru.
Mączniak prawdziwy zbóż i traw
Sprawcą mączniaka prawdziwego jest Blumeriagraminis. Źródło porażenia stanowią zarodniki konidialne iaskospory. Choroba rozwija się w dość szerokim zakresie temperatur, bo od 5 do 22°C. Dodatkowo, sprzyja jej wysoka względna wilgotność powietrza. Pierwsze objawy mączniaka prawdziwego mają postać nielicznego białego lub jasnobrązowego nalotu znajdującego się na pochwach i blaszkach liściowych. Wraz z rozwojem choroby nalot może się ze sobą zlewać i ciemnieć. Pojawiające się na nalocie czarne punkty stanowią owocnikami grzyba. Straty ziarna spowodowane mączniakiem prawdziwym zbóż wahają się od 8 do ponad 40 proc.
Rynchosporioza zbóż
Rynchosporiozę zbóż powoduje grzyb Rhynchosporiumsecalis. Źródłami zakażenia są porażone ziarno oraz zarodniki konidialne. Choroba najlepiej rozwija się w temperaturze wynoszącej od 5 do 20°C oraz wysokiej wilgotności powietrza. Rynchosporioza widoczna jest na roślinach od początku fazy strzelania w źdźbło. Na liściach i pochwach liściowych pojawiają się jasnozielone, owalne plamy, które z czasem przybierają kolor brunatny. Wokół plam występują widoczne obwódki. Z czasem plamy zlewają się ze sobą powodując zasychanie liści.
Plamistość siatkowa jęczmienia
Patogen Pyrenophora teres wywołuje plamistość siatkową jęczmienia, a skażony materiał siewny stanowi źródło porażenia roślin. Optymalne warunki do rozwoju plamistości siatkowej jęczmienia to wysoka temperatura powietrza, w przedziale 15–20°C oraz wysoka względna wilgotność. Początkowo choroba przybiera postać małych, brązowych nekrotycznych plamek przypominających wzorem siatkę. Stopniowo cała blaszka liściowa żółknie, a rośliny zamierają. Niekiedy symptomy plamistości siatkowej jęczmienia są mniej charakterystyczne. Mogą to być brunatne plamy o nieregularnym kształcie.
Metody agrotechniczne ograniczające choroby jęczmienia ozimego
Działania agrotechniczne pozwalają w dużym stopniu zmniejszyć niebezpieczeństwo porażenia upraw jęczmienia przez patogeny powodujące choroby grzybowe. Ograniczenie źródeł infekcji można osiągnąć poprzez m.in. wysiew wykwalifikowanego materiału siewnego, właściwy dobór przedplonu oraz przyorywanie resztek pożniwnych.
Właściwy płodozmian, który polega na 3-letniej przerwie w uprawie jęczmienia na danym stanowisku zmniejsza ryzyko wystąpienia chorób podstawy źdźbła. Istotną rolę odgrywa również odpowiednio zbilansowane nawożenie, gdyż dobrze odżywione rośliny ulegają mniejszemu porażeniu przez patogeny.
Metody chemiczne ograniczające choroby jęczmienia ozimego
Integrowana ochrona roślin w uprawie jęczmienia pozwala na zaprawianie nasion przed siewem. Zabieg ten pozwala ograniczyć występowanie między innymi głowni pylącej i zgorzeli siewek. Stosowanie ochrony fungicydowej w okresie wegetacji zależy od presji chorób. Rolnicy powinni ustalać decyzję o przeprowadzeniu zabiegu oraz jego termin na podstawie właściwie przeprowadzonej lustracji plantacji.
Do zwalczania chorób liści i kłosów zaleca się oprysk fungicydami zawierającymi w swoim składzie dwie substancje czynne, takie jak protiokonazol i difenokonazol, na przykład Avtar™< SPRAWDŹ. Avtar™ to zaawansowany technologicznie i wysoce skuteczny fungicyd, który można łączyć z wieloma środkami ochrony roślin i nawozami dolistnymi, co pozwala zaoszczędzić czas i obniżyć koszty uprawy.
