Rolnice – przegląd gatunków, szkodliwość i zwalczanie

Uprawy polowe

Rolnice to powszechne szkodniki upraw polowych żerujące na warzywach, zbożach, w tym kukurydzy i wielu innych grupach roślin. Są problemem nawet w tunelach i szklarniach. Z jakimi gatunkami boryka się rolnik? Jak je rozpoznawać i tym samym skuteczniej zwalczać?

Rolnice uchodzą za jedno z największych zagrożeń warzyw, zwłaszcza korzeniowych oraz zbóż. Żerują od wiosny aż do późnej jesieni. To motyle należące do rodziny sówkowatych zimujące w stadium gąsienicy lub poczwarki, na głębokości 10-20cm. Schodzą do gleby zwykle, gdy temperatura powietrza spadnie poniżej -6°C. Prowadzą aktywny tryb życia głównie nocą. W Polsce występuje kilkadziesiąt gatunków, z czego kilka ma realne znaczenie dla wysokości i jakości pozyskiwanego plonu.

Rolnice – powszechne gatunki występujące w Polsce

Rolnica zbożówka (Agrotis segetum)

To brązowy motyl o długości 18-22 mm i rozpiętości skrzydeł 27-40 mm. Samiec ma czułki grzebieniaste, przednie skrzydła ciemno- lub jasno brązowe, tylne prawie białe. Czułki samicy są natomiast nitkowate, przednie skrzydła ciemno- lub jasno-brązowe, tylne białawe lub szarozielone.

Jaja – początkowo białe, potem czerwonawe a przed wylęgiem ciemniejące – mają długość 0,4-1,7 mm. Jedna samica składa od kilkuset do nawet dwóch tysięcy jaj. Wylęg u gatunku (i innych) trwa od 5-9 dni. Szkodliwym stadium jest gąsienica przechodząca sześć stadium larwalnych. Ma oliwkowe zabarwienie z ciemniejszymi liniami wzdłuż ciała i brązową głową. Długość larwy dochodzi do 50 mm. Zaniepokojona zwija się spiralnie. Poczwarka jest rdzawoczerwona i ma długość 16-20 mm.

Rolnica zbożówka najliczniej występuje w północnej i centralnej Polsce. Szacuje się, że odpowiada nawet do 90% zniszczeń w uprawach rolnych w grupie rolnic. Żeruje głównie na zbożach ozimych, ziemniakach i cebuli. Najintensywniejszy nalot motyli przypada na czerwiec oraz sierpień.

Rolnica gwoździówka (A. ypsilon)

Motyl może osiągać długość do 25 mm. Ma jasnobrunatne ubarwienie z ciemniejszym deseniem. Gąsienice są ciemnozielone, matowe, z rudym paskiem od strony grzbietowej. Długość ich ciała dochodzi do 50 mm. Poczwarki mają ciemnobrązową barwę. Szkodnik najliczniej występuje od połowy lata do października. Preferuje kukurydzę, buraki, tytoń, marchew, groch i kapustę. Rolnicę spotyka się na terenie całego kraju.

Rolnica panewka (A. c-nigrum) – imago (motyl) dorasta do 21 mm długości (przy rozpiętości skrzydeł 35-42 mm). Przednie skrzydła są szarobrązowe z trójkątną żółtą plamą i czarną obwódką w kształcie litery C. Motyle są widywane od lipca do października, najintensywniej w sierpniu i we wrześniu. Gąsienice są szarozielone lub brązowe. Są krótsze w porównaniu z powyższymi gatunkami (do 35 mm długości). Żerują głównie na pszenicy, burakach i warzywach. Jaja początkowo są mleczne, z czasem czerwienieją. Rolnicę panewkę spotyka się w całym kraju.

Rolnica czopówka (A. exclamationis) – motyle mają zmienne ubarwienie. Przednie skrzydło jest brunatne lub czarne, rzadziej czerwonoszare. Występuje na nim charakterystyczna, ciemna, czopkowata plamka. Gąsienice mają brunatnoszarą barwę i jasny pasek wzdłuż ciała. Dorastają do 50 mm długości. Żerują przez cały sezon wegetacyjny. Roślinami żywicielskimi są zboża ozime, warzywa kapustne, buraki oraz ziemniaki.

Zachęcamy do zapoznania się z artykułem: Szkodniki w kukurydzy. Drutowce, mszyce i inne agrofagi.

Szkodliwość rolnic i objawy żerowania

Gąsienice występują w jednym lub w dwóch pokoleniach w ciągu roku. Pierwsze pojawiają się wiosną, gdy temperatura przekroczy 10ºC, zwykle od połowy kwietnia. Młode larwy żerują na nadziemnych organach roślin uszkadzając liście, a także podcinając siewki co prowadzi do powstawania „łysych” placków w uprawach.

Według szacunków jedna gąsienica rolnicy może zniszczyć do kilkunastu roślin. Starsze gąsienice w ciągu dnia chowają się pod ziemię. Wychodzą nocą podgryzają podstawy roślin powodując ich przewracanie a także żerują na korzeniach. Potrafią nawet wciągać rośliny w głąb podłoża. Żerując w glebie uszkadzają także bulwy np.: ziemniaków i korzenie, np.: kukurydzy.

W warzywach korzeniowych potrafią wygryzać ogromne otwory. W rezultacie rolnice zmniejszają plon przez niszczenie roślin a także obniżają jego jakość przez wygryzanie dziur w częściach jadalnych.

Ochrona i zwalczanie szkodnika

Przed założeniem plantacji warto przeprowadzić lustrację wierzchniej warstwy gleby, np.: w czasie orki lub bronowania. Progiem zagrożenia jest 4-6 larw 1na m² powierzchni. Do monitorowania populacji, a także likwidacji samic warto używać pułapek feromonowych. Dyspensery dopasowane są do konkretnego gatunku rolnicy.

Po zbiorach powinno się wykonać podorywkę, a potem orkę głęboką. Jeśli w sezonie stwierdzono obecność rolnic, wiosną warto dodatkowo przeprowadzić bronowanie lub kultywatorowanie. Zabiegi w pewien sposób niszczą mechanicznie szkodniki. Ponadto odsłonięte rolnice są zjadane przez ptaki.

Bardzo ważne jest niszczenie chwastów na plantacji. Wiele gatunków to rośliny żywicielskie dla rolnic, zwłaszcza gorczyca polna i komosa biała. Rolnice nie zasiedlają upraw równomiernie. Dlatego zabiegi chemiczne najlepiej wykonywać w miejscach, gdzie powstają największe szkody, np.: puste miejsca. Pracę wykonuje się nocą.

Owady zwalcza się m.in. z użyciem nicieni (Steinernema carpocapsae). Chemiczne środki ochrony powinny zaś zawierać takie substancje biologicznie czynne jak diazynon, chloropiryfos lub esfenwalerat.