Uprawa ziemniaka - Sprawdź, co najbardziej jej zagraża

Warzywa

Największym wyzwaniem, z jakim muszą się mierzyć producenci rolni w uprawie ziemniaka, jest uzyskanie wysokojakościowego plonu na optymalnym poziomie. Jednak zadanie to nie należy do łatwych, gdyż plantacje ziemniaka narażone są na szereg zagrożeń spowodowanych z jednej strony trudnymi warunkami atmosferycznymi, z drugiej działaniem organizmów szkodliwych.

Na które niebezpieczeństwa w uprawie ziemniaka należy zwrócić szczególną uwagę? Jak sobie z nimi radzić? Aby się tego dowiedzieć koniecznie przeczytaj nasz artykuł.

Artykuł u uprawie ziemniaka odpowiada m.in. na takie pytania:

Czym jest stres abiotyczny?
Jakie są najgroźniejsze choroby wirusowe w uprawie ziemniaka?
Które szkodniki najbardziej przyczyniają się do obniżenia plonu?
Przed jakimi chorobami bakteryjnymi powinno się zabezpieczyć uprawę ziemniaka?

1. Stres abiotyczny w uprawie ziemniaka

Stres abiotyczny, spowodowany wysoką temperaturą oraz niedoborami wody, stanowi poważne zagrożenie w uprawie ziemniaka. Poddane jego działaniu rośliny hamują swój wzrost i rozwój. Ziemniak jako roślina klimatu umiarkowanego do wzrostu i rozwoju preferuje temperaturę w zakresie wynoszącym od 20 do 25ºC. Natomiast do wytwarzania bulw od 15 do 20ºC. Zbyt wysokie temperatury występujące w trakcie wegetacji powodują ograniczenie produkcyjności roślin nawet o pięćdziesiąt procent.

Wysokim temperaturom często towarzyszy susza glebowa. Ziemniak w początkowych fazach rozwojowych pobiera wodę z bulw, więc jest stosunkowo tolerancyjny na jej niedobór w glebie. Jednak wraz z kolejnymi fazami rozwojowymi zapotrzebowanie na wodę znacznie wzrasta. Najbardziej wrażliwe na niedobór wody są rośliny w czasie kwitnienia oraz zawiązywania bulw.

Aby przeciwdziałać skutkom suszy niezbędne jest nawadnianie roślin. Najpopularniejszymi metodami nawadniania są deszczowanie i nawadnianie kroplowe.

2. Uprawa ziemniaka – choroby wirusowe

W Polsce, w uprawie ziemniaka, przeważają odmiany zagraniczne, które charakteryzują się większą podatnością na choroby wirusowe niż odmiany krajowe. Jednak uwarunkowania rynkowe skłaniają plantatorów do uprawy właśnie tych bardziej narażonych na patogeny wirusowe rodzajów.

Jedną z głównych przyczyn złej jakości sadzeniaków i upraw towarowych są właśnie choroby wirusowe. Zazwyczaj objawy porażenia wirusowego roślin są bardzo charakterystyczne, ale zdarzają się przypadki budzące pewne wątpliwości. Wirusy mogą być przenoszone za pomocą materiału sadzeniakowego, jak również mszyc.

W Polsce powszechnie występują wirusy powodujące smugowatości, liściozwoje oraz kędzierzawienie.

Wirus Y ziemniaka – Potatovirus Y

Wirus Y ziemniaka (PVY) jest najgroźniejszym wirusem tej rośliny w Polsce. Jest przenoszony przez zakażone sadzeniaki, a w okresie wegetacyjnym przez mszyce, głównie brzoskwiniowo-ziemniaczaną (Myzus persicae), co przysparza dużych trudności w ochronie plantacji.

PVY powoduje różne reakcje ziemniaka, w zależności od szczepu wirusa. Większość porażonych roślin reaguje mozaikami i pofałdowaniami blaszek liściowych. Liście ulegają deformacji. Na starszych liściach widoczne są nekrozy nerwów. W miarę postępowania choroby dochodzi do zamierania liści, pędów, a następnie całych roślin.

W przypadku porażenia szczepem PVYNTN powstają na bulwach koncentryczne pierścienie.

Wirus liściozwoju ziemniaka – Potatoleafrollvirus

Wirus liściozwoju ziemniaka (PLRV) jest wirusem przenoszącym się w sposób trwały za pośrednictwem mszycy brzoskwiniowo-ziemniaczanej. Kiedyś był szeroko rozpowszechniony na terenie całego kraju, jednak w ostatnich latach jego znaczenie osłabło. Pomimo to, nadal często pojawia się w uprawie ziemniaka, szczególnie w zachodnich rejonach naszego kraju.

Charakterystycznym objawem pierwotnego porażenia PLRV jest zwijanie się i sztywnienie górnych liści rośliny. Spodnia część liści może mieć fioletowe zabarwienie. Przy dotknięciu liście charakterystycznie szeleszczą, co jest spowodowane degeneracją rurek sitowych. Rośliny mają krzaczasty pokrój. W kolejnym roku z porażonych sadzeniaków wyrastają rośliny o silnie zahamowanym rozwoju. Wielkość plonów i bulw z wtórnie porażonych roślin jest znacznie niższa.

Wirus M ziemniaka – Potatovirus M (PWM)

PWM jest powszechnie występującym wirusem ziemniaka, jednak w największym nasileniu obserwowany jest w Europie środkowej oraz wschodniej. Porażone wirusem M rośliny dają plon średnio o dziesięć procent niższy. W przypadku wrażliwych odmian ziemniaka spadek plonu może wynosić nawet siedemdziesiąt pięć procent.

Wirus ten przenoszony jest głównie za pośrednictwem mszycy ziemniaczanej i szakłakowo-ziemniaczanej oraz w sposób mechaniczny. Objawy porażenia są na ogół mało widoczne. Może następować zwijanie się blaszki liściowej wzdłuż nerwu głównego. Przy czym, liście pozostają miękkie.

W przypadku chorób wirusowych występujących w uprawie ziemniaków ochrona roślin obejmuje profilaktykę, tym:

– używanie jedynie zdrowego materiału sadzeniakowego

– sadzenie odmian odpornych na wirusy

– ochronę plantacji przed mszycą

3. Uprawa ziemniaka – najgroźniejsze szkodniki

Szkodniki w uprawie ziemniaka dokonują bezpośrednich strat w plonie oraz mogą być wektorami przenoszącymi choroby wirusowe. Mogą żerować na liściach lub w bulwach. Niezwalczane, w skrajnych przypadkach, doprowadzają do całkowitej utraty plonu.

Szkodniki ziemniaka – stonka ziemniaczana Leptinotarsa decemlineata

Stonka ziemniaczana jest niekwestionowanym liderem w niszczeniu plantacji ziemniaka. Jej szkodliwość wynika m.in. z masowego, szybkiego rozmnażania, dużej żarłoczności oraz zdolności uodparniania się na substancje czynne zawarte w insektycydach. Szkody wyrządzają zarówno larwy, jak i owady dorosłe. Stonka żeruje na częściach naziemnych, głównie liściach, ograniczając zdolności asymilacyjne ziemniaków, osłabiając rozwój roślin i ograniczając wzrost bulw. Zdarza się, że doprowadza do ogałacania pędów, a w przypadku braku pokarmu obgryza pędy oraz części podziemne. Stonka może obniżyć plon nawet o osiemdziesiąt procent.

Zwalczanie stonki ziemniaczanej nie należy do zadań łatwych. Coraz częściej obserwuje się lokalne populacje tego szkodnika odporne na niektóre substancje czynne obecne w środkach ochrony roślin.

Po wycofaniu części substancji czynnych z rynku polecanym preparatem do zwalczania zarówno larw, jak i postaci dorosłych stonki ziemniaczanej jest Benevia^® (czytaj więcej o insektycydzie Benevia^®).

Benevia^® zawiera substancję czynną o nazwie handlowej Cyazypyr^®_, która zaburza funkcjonowanie gospodarki wapniowej szkodnika i prowadzi do natychmiastowego zaprzestania jego żerowania oraz śmierci.

Szkodniki ziemniaka – Mątwik ziemniaczany Globodera rostochiensis

Mątwik ziemniaczany jest kosmopolitycznym szkodnikiem ziemniaka. Jego cysty w glebie mogą przetrwać wiele lat. Objawami mogącymi świadczyć o porażeniu roślin tym nicieniem jest wystąpienie na polu skupisk roślin o wyraźnie zahamowanym wzroście oraz pozbawionych turgoru. Ich liście są wyraźnie gorzej wykształcone i z czasem żółkną oraz zwijają się ku górze. W okresie kwitnienia na korzeniach widoczne są żółtopomarańczowe okrągłe samice.

Mątwik ziemniaczany jest szkodnikiem, który podlega obowiązkowi zwalczania.

Mątwik ziemniaczany jest gatunkiem kwarantannowym i zagadnienia związane z ograniczeniem jego występowania uregulowane są przepisami na szczeblu krajowym oraz Europejskim – dyrektywą Rady 2007/33/UE oraz rozporządzeniem Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi z dnia 13 października 2010 r. w sprawie szczegółowych sposobów postepowania przy zwalczaniu i zapobieganiu rozprzestrzenianiu się mątwika ziemniaczanego (Globodera rostochiensis) i mątwika agresywnego (Globodera pallida) Dz. U. nr 196, poz. 130.

Szkodniki ziemniaka – Mszyce

W naszych warunkach klimatycznych na plantacjach ziemniaka może żerować około dwudziestu gatunków mszyc, najczęściej spotykane są mszyce brzoskwiniowo-ziemniaczane oraz mszyce ziemniaczane.

Mszyce brzoskwiniowo-ziemniaczane często pojawiają się w uprawach ziemniaków zlokalizowanych blisko sadów – moreli, brzoskwiń, nektarynek. Natomiast mszyce ziemniaczane żerują głównie na warzywach. Mszyce żerują w dużych koloniach. Na skutek ich żerowania dochodzi do deformacji i zwijania się liści. Rośliny są osłabione i słabiej rosną. Dodatkowo, mszyce są wektorami przenoszącymi choroby wirusowe, o których pisaliśmy wyżej.

Działania profilaktyczne przeciwko mszycom obejmują m.in. dbanie o agrotechnikę i zrównoważone nawożenie. W przypadku wystąpienia mszyc zaleca się zastosowanie insektycydów.

4. Uprawa ziemniaka – choroby bakteryjne

Zaraza ziemniaka – najgroźniejsza choroba bakteryjna w uprawie ziemniaka

Zaraza ziemniaka jest jedną z najbardziej rozpowszechnionych i najgroźniejszych chorób na plantacjach ziemniaka. Choroba ta może powodować straty przekraczające nawet siedemdziesiąt procent plonu. Zaraza ziemniaka jest groźna zarówno w okresie wegetacji roślin, jak również podczas przechowywania bulw. Zarazę ziemniaka powoduje patogen grzybowy Phytophthora infestans.

Widocznymi objawami porażenia roślin podczas wegetacji jest powstawania szarych, nekrotycznych plam na powierzchni liści. Nerwy liściowe z czasem czernieją. Przy dużej wilgotności spodnia strona liści pokrywa się białą grzybnią. Wraz z rozwojem choroby ogonki liściowe oraz łodygi ulegają nekrozie. Miąższ porażonych bulw ma barwę brunatną. Zainfekowane ziemniaki szybko gniją.

Aby ograniczyć możliwość wystąpienia infekcji zarazą ziemniaka niezbędna jest desykacja łętów, za pomocą takich preparatów jak Spotlight Plus^®. Wykorzystywana przez niektórych mniejszych plantatorów metoda mechanicznego niszczenia naci, przez dużą ilość zarodników mogących występować w materii organicznej, bywa nieskuteczna.

Alternarioza ziemniaka – trudna w zwalczaniu choroba bakteryjna w uprawie ziemniaka

Alternarioza ziemniaka jest powodowana przez patogeny grzybowe z rodzaju Alternaria: A. alternata i A. solani. Patogeny mogą występować na plantacji corocznie, w zmiennych proporcjach, co znacznie utrudnia skuteczne ich zwalczanie.

Objawy porażenia ziemniaka alternariozą widoczne są już w drugiej i trzeciej dekadzie czerwca i mają postać owalnych nekroz występujących początkowo na starszych liściach. Na skutek alternariozy dochodzi do zniszczenia powierzchni asymilacyjnej liści, która skutkuje nawet pięćdziesięcioprocentowym spadkiem plonu.

Zwalczanie alternariozy w uprawie ziemniaka musi mieć charakter kompleksowy. Niezbędne jest korzystanie jedynie z kwalifikowanego materiału sadzeniakowego, prawidłowe, zbilansowane nawożenie makro- i mikroelementami.